|
AJNIYAZ ATINDAǴI NÓKIS
MÁMLEKETLIK PEDAGOKIKA
INSTITUTI MATEMATIKA HÁM
INFORMATIKA FAKULTETI
MATEMATIKA HÁM INFORMATIKA
BAǴDARI 2-V KURS STUDENTI
JANABERGENOVA GULZAMIRANIN
FIZIKA PÁNINEN TAYARLAǴAN
PREZENTACIYASI.
Tema: Laminar hám turbulent
aǵıs
Joba:
1. Suyıqlıqtıń háreket túrleri
2. Laminar aǵıs
3. Turbulent aǵıs
■
Júdá kishi kúshler tásirinde óz formasın ózgertiriwshi fizikalıq deneler suyıqlıqlar dep ataladı. Suyıqlıqlar
qattı denelerden óz bóleksheleriniń júdá jıldamlıǵı menen parıq etedi ham ag’iwshiliq ózgeshelikgine iye
boladı.
■
Gidravlikada suyıqlıqlar eki gruppaǵa bólinedi:
Tamshılanıwshı
suyıqlıqlar. Suyıqlıq degende
tamshılanıwshı suyıqlıq tusiniledi. Olarǵa suw, spirt, neft, sınap, túrli maylar hám basqalar kiredi.
Tamshılanıwshı suyıqlıqlar bir qansha ayrıqshalıqlarǵa iye:
Tamshılanıwshı suyıqlıqlar bir
qansha ayrıqshalıqlar
ǵ
a iye:
2) temperatura ózgeriwi
menen kólemi ózgeredi;
3) shózatu
ǵ
ın kúshlerge
derlik qarsılıq kórsetpeydi;
4) sırtında molekulalar ara
jabısqaqlıq kúshi júzege
keledi hám ol sirt keriliw
kúshin payda etedi.
1) kólemi basım tásirinde
júdá kem ózgeredi;
■
Suyıqlıqlar tutas deneler qatarına kiredi hám teń salmaqlılıq hám de háreket waqtında mudami qattı
deneler (suyıqlıq salınǵan ıdıs tubi hám diywalları, truba hám de kanallarınıń diywali hám basqalar )
menen shegaralanǵan boladı. Suyıqlıqlar gazlar (hawa ) menen málim shegara boyınsha ajırasıwı
múmkin. Bul shegara erkin sirt dep ataladı.
■
Laminar aǵıs (lot. lamina — plastinka, qatlam ) — suyıqlıq yamasa gazdıń tártipli (qatlamlı ) qospastan
aǵıwı. Laminar aǵımda suyıqlıq yamasa gaz aǵımǵa salıstırǵanda parallel túrde qatlam -qatlam bolıp
jıljıydı. Suyıqlıq yamasa gazlardıń kishi tezlik menen aǵıwı, oǵada qovushoq suyıqlıqlardıń aǵıwı, sonıń
menen birge, kishi kólem degi deneden suyıqlıqtıń áste oqib ótiwi hám basqalar laminar aǵımǵa mısal
boladı.
■
Suyıqlıqlardıń jińishke (kapillar) naydan aǵıw waqtında, podshipnikdagi may qatlamında, dene sırtınan
suyıqlıq yamasa gaz oqib otip atırǵanda sol sirt qasında payda bolıwshı shegara qatlamlarda hám
basqalarda laminar aǵımdı baqlaw múmkin. Suyıqlıq yamasa gazlardıń háreket tezligi osha barıp,
waqtıniń málim waqtında laminar aǵıs tártipsiz turbulent aǵımǵa aylanadı.
■
Suyıqlıqlardıń naydagi laminar aǵımın baqlaw ushın ingliz fizigi Osborne Reynolds úlken bakdagi
suyıqlıqtı uzın shıyshe nay arqalı, kishi tezlik menen oqizgan. Sol naydagi suyıqlıqqa reńli suyıqlıq qosıp,
áste oqizilganda, reńli suyıqlıq nay boylap reńsiz suyıqlıqqa qospastan yo'naladi.
■
Suyıqlıqlardıń naydagi laminar aǵımın baqlaw ushın ingliz fizigi Osborne Reynolds úlken bakdagi
suyıqlıqtı uzın shıyshe nay arqalı, kishi tezlik menen oqizgan. Sol naydagi suyıqlıqqa reńli suyıqlıq qosıp,
áste oqizilganda, reńli suyıqlıq nay boylap reńsiz suyıqlıqqa qospastan yo'naladi.
■
Suyıqlıqtıń aǵıw ırǵaqı Reynolds sanı Re menen belgilenedi. Laminar
háreket Re dıń qandayda bir ma`nisinde (kritik ma`nisi Re de) buz'ladı.
■
Turbulent aǵıs (lot. turbulentus — hushlı, tártipsiz) — turbulenglik gúzetiletuǵın suyıqlıq (gaz) aǵımı
(qarang Turbulentlik). Turbulent aǵımda suyıqlıq (gaz) dıń ayırım bólekleri quramalı trayektoriya boylap
tártipsiz, biyqarar háreket etedi. Bunda aǵım daǵı hár bir noqat tezligi waqıt utishi menen ózgeredi hám
pulsatsiya (jedel) tusida boladı.
■
Basımda da pulsatsion ózgeris júz beredi, siqilayotgan suyıqlıqtıń qısıqlıǵı bolsa ózgeredi. Jedel tártipsiz
aralasıw sebepli Turbulent aǵıs joqarı ıssılıq uzatıw, ximiyalıq reaksiyalar (mas., janıw ) ni tez tarqatıw,
dawıs hám elektromagnit tolqınlardı shashıw, sonıń menen birge, impulsni uzatıw hám usınıń sebepinen
qattı denelerdi aylanıp oqayotganda olarǵa joqarı kúsh tásir kórsetiw ózgeshelikine iye.
■
Bunda Turbulent aǵıslarda háreketleniwshi dene (bólek, tolqın ) lar ádewir úlken qarsılıqqa dús keliwi
sebepli úlkengine energiya joytıwları júz boladı. Turbulent aǵıs dáwirinde háreket qılıp atırǵan
suyıqlıqtıń ayırım massaları intensiv túrde aralasıp turadı.
■
Kópshilik atm. hádiyseleri hám processleri — atmosfera menen sirt arasındaǵı energiya almasinuvida,
ıssılıq hám ızǵarlıqtıń kóshiwinde, Jer sırtı hám háwizlerdegi puwlanıwlarda, atm. dagi pataslıqlar
diffuziyasida, teńizde samal tolqınları hám samal aǵıslarınıń payda bolıwında, atm. de qısqa
radioto'lqinlarning shashılıwı sıyaqlı jaǵdaylarda atm. dıń turbulentligi úlken rol oynaydı.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
