Ajiniyoz nomidagi Nukus dpi o’zbek tili va adabiyoti mutaxassisligi 1-kurs magistranti Xo’jaahmadova Nafisaning Mumtoz tarixiy poetika fanidan taqdimoti

YIG’I-YO’QLOV Qadimgi turkiylarda biror shaxsning o’limi munosabati bilan odamlar to’planib, ko’z yosh to’kishi yig’i-yo’qlov, vafot etgan kishining sifatlarini aytib yig’lagan, o’z g’am-anduhini to’kib, ko’z yoshi qilganlar yig’ichidir. Shu jihatdan qaraganda, hozirgi adabiyotshunosligimizda qadimgi turkiy adabiyotga nisbatan qo’llaniladigan marsiya janri (masalan, «Alp Er To’nga» marsiyasi)ni yig’i-yo’qlov atamasi bilan umumlashtirish xato hisoblanmaydi.

«Devonu lug’otit turk»da Alp Er To’ngaga bag’ishlangan yig’i-yo’qlovdan tashqari, yana shu janrga mansub to’rtta she’rning parchalari saqlangan. Ulardan uchtasida sevikli yoridan judo bo’lgan ma’shuqaning ayriliq iztiroblari ifodalangan.

Hozirgi tildagi bayoni:

Sevgim mening kuchayur, Kecha-kunduz yig’layman. Ko’rdi ko’zim ketganin, Yurtda yolg’iz qolgayman.

Seviklim ketdi uzoq, Ko’nglim unga bog’layman. Qoldim chuqur qayg’uda, Uzzukunlar yig’layman.

Birinchi parcha: O’zik meni kuchayur, Tun-kun turup yig’layu. Ko’rdi ko’zum tavraqin, Yurti qalip ag’layu. III. 275 Yelkin bo’lup barduqi, Ko’nglum angar bag’layu. Qaldim erinch qadg’uqa, Ishim uzu yig’layu. III. 324