1.2. KREATIVLIKNING KONTSEPTUAL` ANALIZI
XXI asr axborotlar oqimi davrida ijtimoiy hayotimizning barcha jabxalariga, shu
jumladan ta`lim-tarbiya sohasiga ham ko`plagan yangiliklar kirib kelmoqda. Ushbu
yangiliklar bilan bir qatorda ularni yorituvchi yangi tushunchalar ham bizning ilmiy
tilimizda qo`llanilishi kuzatilmoqda. Jumladan pedagogika, ya`ni ta`lim-tarbiya
sohasida keyingi 20-yil ichida qo`yidagi tushunchalar keng qo`llanilmoqda va
bizning ilmiy tilimiz iste`molida keng ishlatiomoqda:
- pedagogik texnologiya,
- ilg`or texnologiya,
- ilg`or tajribalar,
- innovatsiya va innovatika,
- pedagogik neologiya, praksiologiya, aksiologiya,
- innovatsiya va innovator,
- interaktivlik,
- strategiyalar,
- gumanistik pedagogika,
- liberalizatsiya,
- ta`limda axborot kommunikatsion texnologiyalar,
- tarbiya jarayonida texnologiyalar,
12
Biz shular orasida «kreativlik» tushunchasiga alohida to`xtab o`tmoqchimiz.
Bu tushuncha so`nggi yillarda ta`lim-tarbiya jarayonlarida ma`lum darajada
qo`llanilmoqda. Lekin bu tushunchaning mazmun va ma`nosini tahlil etishga hamda
insonlarda kreativlikning shakllanganlik darajasini aniqlashga doir qator tatqiqotlar
olib borilgan.
Ayniqsa bunday izlanishlar psixologiya soxasida keng rivojlangan.
A.Yu.Agafonov,
Yu.Lotman,
V.Rudnev
G.S.Batishev,
M.M.Baxtin,
D.B.Bogoyavlenskaya, V.M.Vil`chek, V.Dil`tey, V.N.Drujinin, D.A.Leont`ev,
A.Maslou,
A.A.Melik-Pashaev,
I.Meyerson,
A.Ya.Ponomarev,
M.Rorbax,
S.L.Rubinshteyn, V.Frankl, R.Yakobson singari olimlar shular jumlasidandir.
Yuqorida tilga olingan psixolog olimlarning ilmiy tatqiqot ishlarini va boshqa
da adabiyotlarni analitik tahlil qilar ekanmiz, psixologik nuqtai nazardan
kreativlikning mazmun va ma`nosi jihatdan psixolog olimlar quyidagi xulosalarga
kelishganligining guvohi bo`lamiz.
DEMAK:
1. Kreativlik – bu madaniyat vositasi asosida shaxs sifatida shakllanish
jarayonida namoyon bo`ladigan shaxsning shaxsiy sifati (fazilati)dir.
2. Kreativlik – bu insonning shaxsiy xususiyati bo`lib, uning o`z-o`zini
takomillashtirib va rivojlantirib borishi bilan bog`liq.
3. Psixolog olimlar tomonidan kretivlikning qo`yidagi ikkita komponenti
aniqlangan. Bular:
A). Shaxsiy mazmun. Ya`ni har bir insonning shaxsiy hayotining umumiy
mazmuni. Bu mazmun madaniyatshunoslik bilan bog`liq. Har bir inson biron bir soha
yoki faoliyat bilan shug`ullanar ekan, u kreativlik, ya`ni yaratuvchanlik munosabatda
bo`ladi va uni iloji boricha chiroyli, insonlarni o`ziga tortishga yo`naltiriladi. Bu esa
o`z navbatida insoniyatning madaniyatga yo`naltirilganligidir.
B). Signifikatsion ko`nikmalar.
4. Kreativlikni tashxis qilish psixosemiotik tahlil bilan bog`liq
Kreativlikning darajasini aniqlash qo`yidagilar bilan belgilanadi:
- shaxsiy ma`noning rivojlanish darajasi;
13
- verballi belgilar sistemasini yaratish
5. Ta`lim olish kengligi ikkinchi semiotik tizimni tashkil etadi. Uning
kreativlikni rivojlantirishga ta`siri gomomorfizik madaniyat bilan bog`liq.
6. Psixologiya fanida kreativlik bilan bog`liq bo`lgan qo`yidagi jihatlarni
aniqlashga doir qator metodlar tavsiya etilgan. Lekin bu metodlar bevosita
kreativlikni emas, balki kreativlikni belgilab beruvchi muayyan jihatlarni aniqlashga
qaratilgandir. Bular:
A). Psixosemiotik analiz metodlar:
- mualliflik matnlarni analiz qilishning psixosemiotik tashxislash metodi
- E.Torrens metodi,
- D.A.Leont`ev metodi,
- G.Myurreyning «Tematik appertseptiv matn» metordi,
- ekspertlarning baholari metodi.
B). Ijtimoiy intellektni (aqlni) aniqlashga doir metodlar:
- Dj. Gilford va M. Salliven metodi,
- T.Lirining insonlararo muloqotlarni aniqlash metodikasi,
- xarakterning aktsentuatsiyaini aniqlash metodlari,
V). Matnlarni psixosemiotik tahlil qilish metodlari;
- «ko`lam» va «leksik boylik»,
- komp`yuter dasturlari: Microsoft Access ma`lumotlar bazasi va
h.k.
7. Kreativlik shaxsiy mazmun va unga doir belgilarning ob`ektivligi bilan
belgilanadi.
8. Kreativlikning rivojlanishi uning komponentlerining rivojlanishiga bog`liq.
Bular: shaxsiy mazmun va signifikatsion ko`nikmalar.
9. Kreativlikni tashxis qilish - ijodiy faoliyatning maxsulotining ko`satkichlari
bilan bog`liq.
14
10. Shu bilan bir qatorda psixolog olimlar tomonidan o`quvchilarning insho
yozishdagi kreativligi psixosemiotik jihatdan tahlil etilgan. Buni biz psixolog olim
I.M.Kishtomova tomonidan olib borilgan ilmiy-tatqiqotlarida ko`rishimiz mumkin.
Uning «Problema kreativnosti shkol`nikov: psixisemioticheskiy podxod» nomli
19.00.07 – pedagogik psixologiya ixtisosligidagi psixologiya fanlari nomzodi ilmiy
darajini olish uchun tayyorlagan disserattsiyasining mazmunidan ko`rishimiz
mumkin. Ilmiy izlanishardagi tajriba-sinov ishlarining taxlili shuni ko`rsatganki,
insho bolalarning kreativ faoliyatining mahsuli sifatida tashxis qilish belgilangan.
Bunda:
A). O`quvchining shaxsiy ma`nolarining ko`satkichlari sifatida:
- ma`no va mazmun,
- vaqt,
- leksik boylik,
- javobgarlik,
- ob`ektotsentrizm,
- sub`ektotsentrizm,
- tema.
B). O`quvchining signifikatsion ko`nikmalarining ko`satkichlari sifatida:
- inshoning ko`lami,
- obrazlilik,
- kompozitsiya,
- bir butunlilik,
11. Ta`lim olish kengligi. Ta`lim olish kengligining bazasi sifatida madaniyat
hisoblanadi. Uni esa shaxs modellashtiradi. Bazali madaniyatni ta`lim olish
kengligining kreativlilikginig rivojlanish samaradorligi belgilaydi.
12. Ta`lim olish kengligida kreativlilikni rivojlantirishning asosiy pragmatik
tavsifi sifatida dialog xizmat qiladi.
13. Kreativlikning shaxs ma`naviy-axloqiy sifatlari bilan bog`liq jixatlari tahlil
etilgan.
15
14. Kreativlik mazmunining muammolarini yechib berishga qaratilgan
kontseptual` psixosemiotik yo`nalish ochib berilgan.
15 Shaxsning krieativligini psixolog olimlar o`quvchilarning insho yozishlari
jarayonida tahlil etishga harakat qilishgan. Bunday qo`yidagi ishlar amalga
oshirilgan.
Psixologiya fanida kreativlik aktning tuzilishi ishlab chiqilgan va bunda
kreativlikni tashkil etuvchi elementlar: transtsendentsiya va signifikatsiya sifatida
tahlil etilgan.
Trans tushunchasi ikkita ma`noda qo`llaniladi:
1). Tibbiy tushuncha yo`li, ongning mavxumlanishi, ongsizlik, o`zini yo`qotish.
2). Oraliq. Biron bir predmet yoki hodisalarning oralig`idagi bog`lanish.
Shunday ekan, kreativlik akt qo`yidagilar bilan tavsiflanishi belgilangan:
- erkinlik va cheklanganlikning protsessual` ambivalentliligi;
- madaniy jihatdan cheksizlik va cheklanganlikning transtsendental`ligi;
- real` ob`ektlilik;
- belgilar sistemasining kontinual`li ma`nosi va diskretivligi.
Kreativlik aktning
ma`naviy-axloqiy yo`naltirilganligi
masalasi uning
strukturasiga nisbatan apellyatsiyasi asosida amalga oshiriladi. Transtsendentsiya
ma`naviy-axloqiylikga nisbatan taqqoslab bo`lmaydi. Qo`yida ko`rsatilgan rasmda
(1-rasm) semiozis (sistemalarning o`zaro bog`liqligi) jarayoni – matn bilan dialog
shaxsiy ma`nolarning sistemasi shakllanishi amalga oshiriladi. Faolyatining maxsuli
olinadi va kreativlikning rivojlanishi amalga oshirilishi ko`satilgan.
Shaxsning ma`naviy qiyofasi (Transtsendentsiya)
Matn
Madaniy
Gumanist
Matn
Matn
Ijtimoiy
Guruh
markaz
Matn
Matn
Shaxs
Hayotiy
Shaxsiy
mazmun
Ega markaz
Maxsulot
Matn
Dolzarb
1-rasm. Psixologik nuqtai nazardan kreativlik aktning strukturasi
Bunda qo`yidagi jarayonlar amalga oshiriladi;
16
- semiozis (sistemalarning o`zaro bog`liqligi) jarayonidagi shaxsning ma`no-
mazmun sistemasini rivojlantrish,
- shaxsiy ma`no-mazmunning ma`naviy darajaga erishishi transtsendentsiya
bilan bog`liq («yuqoridan tushish» (N.A. Berdyaev)).
- so`ngra shaxsiy ma`no-mazmunning belgilar ob`ektivatsiyasi (signifikatsiya)
amalga oshriladi («pastdan yuqoriga chikish»).
- yuqoridagi bosqichlarning natijasi sifatida ijodkorlikning mahsuli hisoblanadi.
Shuningdek, psixolog olimlar tomonidan kreativlikning modelini yaratish, uni
tashxis qilish va rivojlantirish metoodlarini ishlab chiqishga doir ham urinishlar
amalga oshirilgan. Psixologlar tavsiya etgan kreativlikning modeli 2-rasmda o`z
aksini topgan.
2-rasm. Kreativlikning psixosemiotik modeli
Bunda:
1) Shaxsiy ma`no-mazmun darajasi
2) Muallifning madaniyat vositalarini o`zlashtirish darajasidir
Bunda kreativlik metodikasining mantiqiy tuzilishi quyidagilar bilan
belgilanadi:
Nutqning asosiy funktsiyasi – tasvirlash;
m
at
n
n
in
g
ta
x
li
li
ta
`l
im
se
m
io
zi
s
m
at
n
n
n
g
ta
x
li
li
Shaxsiy ma`no-mazmun
Madaniyat vositasi-til
Kreativlikning rivojlanishi
Kreativlikni tashxis qilish
Ma`no
Signifikatsion
ko`nikmalar
Ma’no
Shakl
kod
KRЕATIVLIK
17
1. Nutq ob`ektivliligi jarayonida sub`ektiv sistematizatsiyalanadi
2. Kreativlik badiiy va oddiy nutq bilan tavsiflanadi.
3. Monologik va yozma nutq muallifning sub`ektivliligini bildiradi, maktab
inshosi – psixodiagnostik tahlilning ob`ekti hisoblanadi. Uning yordamida shaxsning
shaxsiy sifatlarini aniqlash mumkin.
4. Nutqdagi kreativlik erkinlik asosida amalga oshirilib, uning erkinligi til va
nutq qonuniyatlariga amal qilgan bo`lsa da cheksizdir
5. Matnni tuzishda ongli va ongsiz jarayonlar amalga oshiriladi; Ongli – ya`ni
bunda matnning semantik o`ziga xosligi, ikkinchi holatda esa – sintaksislik (shaklni).
6. Matnda shaxs bir butun holatda namoyon bo`ladi; matnning barcha
elementlari va uning arxitektonikasi muallifning shaxsiy o`ziga xosligida
reprezentatsiyalanadi
7. Sistemani tashil etuvchi shaxsning sifatlari shaxsiy ma`noga ega bo`ladi.
8. Kreativlik til vositasida shaxsiy ma`no va mazmunni amalga oshirishni ifoda
etish jarayonida ko`rinadi
Yuqoridagi ilmiy adabiyotlarning tahlili shuni ko`rsatadiki, kreativlik
tushunasiga nisbatan bir-biriga zid bo`lgan quyidagi turli xil qarashlar majud. Bular:
1.
Kreativlik – bu insonning butun hayoti davomidagi sifatlari majmuidir.
2.
Kreativlik – bu insonning o`ziga topshirilgan muayyan topshiriq va
vazifalarni bajarish usulidir.
3.
Kreativlik – bu intellekt (aql) ning mahsulidir.
4.
Kreativlik – bu insonga xudo tomonidan berilgan qobiliyat,
kashfiyotlardir.
5.
Kreativlik – bu ijodiy faoliyatdir.
6.
Kreativlik – bu ijodkor insonlarning ma`naviy-axloqiy va ijtimoiy
adaptatsiyalanishidir.
7.
Kreativlik – bu madaniyat bilan uzviy bog`liq bo`lgan kategoriyadir.
Shu bilan bir qatorda psixologiyada ijod va ijodiy faoliyat muammosini
o`rganuvchi alohida yo`nalish – ijodkorlik psixologiyasi yo`nalishi vujudga kelgan.
18
Ijodkorlik psixologiyasining asosiy maqsadi psixologik qonuniyatlar, ijod
jarayoni mexanizmi va kreativ (creativity – inglizcha ijodiy)likni o`rganishdan iborat.
Ijodkorlikka
rivojlanishning
asosiy
mexanizmi
sifatida
(N.V.Kipiaki,
A.M.Matyushkin, Y.A.Ponomarev, I.N.Semenov va boshqalar) qaraladi va uning
o`rganilishi M.S.Bernshteyn, V.S.Bibler, V.N.Shkin, O.K.Tixomirov, e.G.Yudin va
boshqalar nomi bilan bog`liq.
Psixologik ijodkorlikning kreativlik deb nomlanuvchi yo`nalishi ustida g`arb
olimlari: J.Gilford, S.Liding, V.Smit, D.Xalperik va boshqalar izlanishlar olib
borishgan.
Chet el olimlarining kreativlik tushunchasi haqidagi izlanishlarini tahlil qilib va
umumlashtirib R.Xameni yozadi: «Kreativlik o`zida yangicha yo`sinda amalga
oshirilgan o`zlashtirish to`lqinini (Makkelif), yangicha aloqadorliklarni aniqlash
(Kyubi), yangicha munosabatga kirishish (Rodjers), yangiliklar (Lassuel), ongning
yangicha e`tirozlariga sabab bo`luvchi faoliyatidir».
Ko`pchilik tadqiqotchilar kreativlikni belgilashda shaxsning o`ziga xosligi va
xususiyatlariga e`tibor qaratadilar. J.Gilfordning fikricha, kreativlik va ijodiy
imkoniyat qobiliyatlar va ijodiy tafakkurga ta`sir etuvchi omillar yig`indisi sifatida
namoyon bo`ladi.
E.Torrens kreativlikni yechimlarni topishda bilimlarning yetarli bo`lmasligi
muammosi, qiyinchiliklar qarshiidagi indentifikatsiya va taxminlarning shakllanishi,
yechimlarning topilish jarayoni deb qaraydi. (E.Torrens, 1996-y.)
Ijtimoiy-psixologik
va
ijtimoiy-boshqaruv
darajasida
–
ijodkorlik
determinantlari borasida jamoa ijodkorligini boshqarishda tashkilotchilik muammosi,
jamoaning funktsional-rolli differentsiyasi yo`nalishi bo`yicha izlanishlar olib
borilmoqda.
Kreativlik ijodiy tafakkurning yangi mahsuli yoki natijasi ekanligi yuzasidan
bahslar hali ham ayrim olimlar orasida davom etmoqda.
Boshqa izlanishlarda ijodkorlikning yangilik yaratishdagi yetakchiligi
ta`kidlanadi.
19
V.Arteymning izlanishlarida ijodkorlik uning mahsuli bo`lgan ob`ektga qarab
baholanmaydi, deb aniq munosabat belgilanadi. Uning fikricha: «Kreativlik bilim,
faoliyat va istakning uyg`unligi».
Ko`rinib turganidek, kreativlik masalasi ilm-fanda asosan psixologik tushuncha
(kategoriya) sifatida tahlil etilgan hamda uning bevosita inson psixikasi bilan bog`liq
ekanligi e`tirof etilgan. Agarda til va nutq inson psixikasining mahsuli sifatida
namoyon bo`ladigan bo`lsa, uning shakllanishi va rivojlanishi pedagogik muammo
sifatida ham tahlil etishni taqozo etadi.
20
II-BOB. UZLUKSIZ TA`LIM TIZIMIDA PEDAGOGIK
KREATIVLIKNING TUTGAN O`RNI
2.1. KREATIVLIKNING PEDAGOGIK TAHLILI
Bugungi kunga kelib kreativlik nafaqat psixologlarning, balki pedagoglarning
diqqat e`tiborini tortmoqda. Bu tushuncha ilmiy adabiyotlarda keng qo`llailmayotgan
bo`lsa ham bu tushunchani ma`lum darajada pedagogik iste`molga kiritishga doir
harakatlar ko`zga tashlanmoqda. Pedagogika oid manbalarda kreativlik ijod bilan
bog`liq holda o`rganiladi va tushuniladi. Ijodkorlikning psixologik jihatlari haqida
fikrlar bildirilib, bilim asosan fikr yuritish va tasavvur qilish bilan bog`liq holda tahlil
etiladi. Ijodning psixologik asoslari sifatida qo`yidagi elementlar qabul qilangan.
Bular:
1.
Qabul qilish.
2.
Xohish va istak.
3.
Tasavvur qilish.
4.
O`z-o`zini kuzatish.
Shu bilan bir qatorda bilimning asosini tashkil qilishda asosiy o`rinni
egallaydigan fikr yuritish bilan tasavvur qilish qo`yidagi elementlar belgilanishi
e`tirof etilgan. Bular:
1.
Aqliy mehnat.
2.
Intuitsiya.
3.
Dunyoqarash
Pedagogika fanida kreativlik masalasiga bevosita murojaat etgan pedagog olim
pedagogika fanlari doktori, professor R.A.Mavlonova o`zining ilmiy ishlarida
kreativlik haqida baholi qudrat fikrlar bildirgan. Uning «Boshlang`ich ta`limda
innovatsiya», «Boshlang`ich ta`lim pedagogikasi, integratsiyasi, innovatsiyasi» nomli
o`quv qo`llanma va darsliklarida kreativlikka alohida to`xtab o`tgan.
Buyuk olim V.A.Slastyonin pedagogning innovatsion faoliyatiga bo`lgan
qobiliyatlarining asosiy xislatlarini qo`yidagicha belgilagan:
•
shaxsning ijodiy motivatsiyani qo`llaganligi.
21
Bu qiziquvchanlik, ijodiy qiziqish, ijodiy yutuqlar, peshqadamlikka va o`z
kamolotiga intilish;
•
kreativlik, bu - xayoliy qarash; baho bera olish qobiliyati va o`z ka - molotiga
intilish;
•
kasbiy faoliyatni baholash, bu - ijodiy faoliyat metodologiyasi va pedagogik
tadqiqot metodlarini egallash qobiliyati; mualliflik kontseptsiyasi va ziddiyatni ijodiy
bartaraf qilish qobiliyatlari; ijodiy faoliyatiga hamkorlik va o`zaro yordam berish
qobiliyati;
•
o`qituvchining individual qobiliyati, bu - ijodiy faoliyat sur`ati va ish
qobiliyati; qat`iyatlik, mas`uliyatlik va xalollik, o`zini tuta bilish.
Pedagog olima R.A.Mavlanova an`anaviy psixologiya va pedagogikada
kreativlikka shaxs kategoriyasi sifatida qaralishini, uni talqin qilish, aniqlash borasida
bahslar yuritilganligi haqida quyidagicha fikr bildirganlar:
- kreativlik tafakkur sifatida (J.Gilford, Y.K.Tixomirov) yoki intellektual
faollik sifatida (D.B.Bogolevskaya, L.B.Yermolayeva-Tomina),
- yoki shaxs sifatlarining integratsiyalashuvi (Y.A.Ponomarev va boshqalar).
Biroq oliy ta`lim pedagogikasi (kreativ androgogika)da uning sifat
ko`rsatkichini va namoyon bo`lish darajasini aniqlashning o`zi yetarli emas.
Kreativlik biryoqlama salbiy jihat sifatida qaralsa-da, uning muammolar tizimi
umumlashtiriladi va bir butunlikni tashkil etadi, bu ayniqsa o`zida ta`lim jarayonida
ijodiy ta`lim va tarbiyani mujassamlashtirgan shaxsning ijodiy imkoniyatlari va
kreativlikni rivojlantirish jarayonida oliy maktab pedagogikasiga taalluqlidir. Shu
sababli, olima kreativlikni rivojlanish imkoniyatlarini kreativ ta`lim va tarbiya
jarayonida shaxs kategoriyasi sifatida o`rganish zarurligini e`tirof etadi.
O`tgan asrning 60-70-yillari pedagogikada kreativlik muammosini o`rganishda
keskin burilish yillari bo`ldi. Shu davrda ijodiy izlanuvchan pedagog-novatorlar
paydo bo`ldi. Novatorlar erishgan natijalar nafaqat pedagoglarni, balki psixologlarni
ham qiziqtirdi, ular ijodiy ta`limining psixologik tomonlarini, ijod faoliyatining
pedagogik psixologiyadagi mexanizmini o`rgandilar. (V.V.Davidov, LA.Zimnaya,
22
N.V.Kuzmina, A.M.Matyushkin, Y.A.Ponomarev, R.A.Mavlonova rahbarligidagi
pedagogika fanlari ilmiy-tekshirish instituti jamoasi.)
Kreativlikni o`rganishda amalga oshirilgan nazariy tahlil uni kasbiy
anrogogikada qo`llashning umumiy qonuniyatlari va o`ziga xosligini aniqlash
imkonini beradi (V.M.Morozov). Biz kreativlikning tizimlilik tuzilishidan kelib
chiqib, unga shaxsning o`ta intellektual-evristik jihati sifatida emas, balki shaxsni
qadrlovchi, tabaqalashtirilgan ta`lim sifatida qaraymiz.
Kreativlik - shaxsni rivojlantiruvchi kategoriya sifatida inson ma`naviyatining
ajralmas qismi bo`lib, shaxsni o`z-o`zini rivojlantirish omili, shaxsiy jonbozlikning
asosi, shaxs ega bo`lgan bilimlarning ko`pqirrali ekanligida emas, balki yangi
g`oyalarga intilishda va o`rnatilgan stereotiplarni yangilik yaratish jarayonini isloh
qilish va o`zgartirishda, hayotiy muammolarni yechish jarayonida kutilmagan va
noodatiy qarorlar chiqarishda namoyon bo`ladi.
Shu bilan bir qatorda filologiya fanlari doktori M.Ayimbetov ham
o`qituvchilarning pedagogik mahoratiga doir o`z fikrlarini bayon etish bilan bir
qatorda pedagogning shaxsiy va kasbiy faoliyati masalalariga to`xtab o`tgan. Olim
«kreativlik» yoki «ijodkor» tushunchalarini bevosita qo`llanmagan bo`lsalar ham
ijodkor o`ituvchining sifat ko`rsatkichlarini yoritib berishga doir fikrlarini bayon
etgan. Olim mahoratli zamonaviy o`qituvchining strukturaviy komponenlarini
ko`rsatib bergan. Shu bilan bir qatorda olim bunday pedagoglarning oltita belgisini
alohida e`tirof etgan. Bular:
1.
Pedagogik jamoada katta obruga ega bo`lishi.
2.
O`zlarini juda jiddiy tutishi va pedagogik taktga ega bo`lishi.
3.
Darslarini oliy darajada tashkil etishi.
4.
O`quvchilar bilan do`stona munosabatda bo`lish.
5.
Murakkab vaziyatlarda o`zlarini tuta bilishi va pedagogik faoliyatini bir
maromda olib borishi.
6.
Pedagogik jamoada hamda maxallada katta ta`sir ko`chiga ega bo`lishi Sanab
o`tilgan sifatlarga Biz o`qituvchining kreativlik faoliyatini ham qo`shicha qilgan
bo`lar edik. Negaki, o`qituvchilarning oliy darajada dasrlarni atshkil etishi o`z-
23
o`zidan bo`ladigan holat emas, balki o`qituvchining izlanishlari, o`z sohasidagi
yangiliklarni tajribalarida qo`llay olishi, o`quvchilarni «o`qitish» emas «o`qishga»
o`ragatishiga doir qator faoliyatlar tizimi bilan bog`liqdir.
O`qituvchining kreativ faoliyati pedagogik mahoratning mazmunida aks etar
ekan, pedagogika fanida o`qituvchining pedagogik mahoratining modeli ishlab
chiqilgan. Bu model` qo`yidagilarda o`zining aksini topgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |