Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti sapayeva feruza davlatovna

هدكنيغاب
) soʻzi, aslida “yogʻingda” 
(
هدكنيغاي
), “gul” (
ﮔ
ل
) soʻzi esa, aslida “gil” (
ﮔ
ل
) ekan. E’tibor berilsa, 
arab imlosidagi har ikkala shakl deyarli muvofiq. Balki shu 
oʻxshashlik kotiblarni adashishga olib kelgan. Endi misralar aro 
62

---

bogʻlanish tiklandi: agar yogʻingda gil, ya’ni chang riyosi boʻlsa (
ilm 
yoʻlidagi xolis niyatingga nopoklik aralashsa
), ilming chirogʻining 
ziyosi ravshan boʻlurmi? 
Oʻzbek matnshunosligi doirasidagi qizgʻin bahslar bugun 
mumtoz adabiyot namunalarining joriy imloga tabdilidagi xatolarga 
bagʻishlanishi tabiiy hol. Negaki, shu kungacha tabdil qilingan 
asarlarning birortasi (hatto ularning ilmiy-tanqidiy matni ham) har 
tomonlama, toʻla va qayta jiddiy matnshunoslik tekshiruvidan 
oʻtmagan. Aslida, oʻzbek matnshunosligining nazariy asoslari mana 
shu jarayonning ichida shakllanadi. Muayyan asar tabdili matn 
tarixining davomidir. Matn tarixining zamonlararo oʻzgarish darajasi 
qanchalik aniqlashsa, tabdil variantining aslga muvofiqlik darajasi 
shunchalik yuqori boʻladi. Demak, mumtoz adabiy merosimiz 
namunalarining 
joriy 
imloga 
tabdilini 
tanqidiy 
oʻrganish 
matnshunoslikning fundamental masalasidir. 
Adabiy meros tadqiqi va targʻibi yoʻlida bilib-bilmasdan sodir 
etilayotgan nuqsonlarning sababini faqatgina yetarli saviyada saboq 
beruvchi ustozlarning kamligi, shuning uchun ularni jon qulogʻi 
bilan tinglovchi talabalarning undan-da kamligi bilan izohlasak, 
muhim jihatni e’tibordan soqit qilgan boʻlamiz.
Muhimi, qadimiy manbalarni oʻrganish va oʻrgatish ishiga 
munosabat oʻzgarishi kerak. Shundagina, olimlarimiz ta’kidlagan, 
matnshunoslikning sistemali yaxlit nazariyasi va ilmiy-metodologik 
mezonlarini ishlab chiqish, ta’lim standartlari, oʻquv rejalarida 
birinchi blok fanlar qatorida sanaladigan “Chet tillar” tarkibiga sharq 
tillarini ham kiritish, ilmiy-tanqidiy matn tayyorlashdek zahmatni har 
tomonlama moddiy va ma’naviy ragʻbatlantirish, respublika 
miqyosida matnshunoslik hay’atini tuzish, matnlarni tayyorlaydigan 
va chop etadigan mutaxassis hamda nashriyotlarning vakolatlilik 
darajasini belgilash kabi masalalar
32
ga qarash jiddiylashadi. 
Munosabat jiddiylashar ekan, sohaga bevosita va bilvosita aloqador 
kishilar endi yuqorida sanalgan masalalarning amaliy yechimini 
“ushalmas orzu” degan gumon bilan emas, balki ertaga aniq yuzaga 
chiqadigan real vaziyat taqozosi oʻlaroq qabul qiladi.
32
Қаранг
: 
Матншунослик давр талаблари даражасидами?Давра суҳбати//Ўзбекистон 
адабиёти ва санъати
, 
2010
, 
2 июль
, 
№ 27. 
63

---

Zero, avvalgi qadam oʻziga, aytayotgan soʻziga ishonchdan, 
demakki ishontirishdan boshlanadi. Ayni holatda bildirilayotgan fikr-
mulohaza va takliflarni harakatlantiradigan birlamchi kuch ham 
ishonchdir.