Aholining tabiiy harakati va undagi o’zgarishlar

Tug‘ilish darajasi qaysi mamlakatda yuqori yoki past ekanini aniqlash uchun bu jarayonlarning nisbiy darajalari aniqlanadi. Buning uchun tug‘ilish, vafot etish va tabiiy o‘sish absolyut sonini mamlakatning o‘rtacha yillik aholi soniga bo‘lish kerak. Statistikada bunday ko‘rsatkichni har bir ming kishiga nisbatan (promilleda) ifodalanadi.

• 
  Tug‘ilish darajasi qaysi mamlakatda yuqori yoki past ekanini aniqlash uchun bu jarayonlarning nisbiy darajalari aniqlanadi. Buning uchun tug‘ilish, vafot etish va tabiiy o‘sish absolyut sonini mamlakatning o‘rtacha yillik aholi soniga bo‘lish kerak. Statistikada bunday ko‘rsatkichni har bir ming kishiga nisbatan (promilleda) ifodalanadi.
  
• 
  Aholining tabiiy хarakatini ifodalovchi nisbiy ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi:
  
• 
  Birinchi guruh - aholi tabiiy harakatining umumiy ko‘rsatkichlarini aniqlash uchun demografik hodisalar sonini aholining o‘rtacha yillik soniga bo‘lib aniqlanadi.
  
• 
  Tug‘ilishning umumiy koeffitsienti ma’lum хududdagi aholining хar 1000 tasiga nechta tug‘ilish to‘g‘ri kelishini ifodalaydi Tug‘ilish umumiy Kt=T х 1000%/Ā;
  
• 
  «A» shahrining o‘rtacha yillik aholi soni 400 ming kishi. 2004 yilda 5,6 ming kishi tug‘ilgan.
  

Umumiy tug‘ilish Kt=5,6/400 х 1000%=14%0;

• 
  Umumiy tug‘ilish Kt=5,6/400 х 1000%=14%0;
  
• 
  Demak, shahardagi har ming kishiga 14 bola tug‘ilganini ifodalaydi. Bu ko‘rsatkichni ham vaqt bo‘yicha, ham хududlar bo‘yicha solishtirish mumkin.
  
• 
  Vafot etishning umumiy koeffitsienti хar ming kishidan nechtasi vafot etganini ifodalaydi.
  
• 
  Umumiy vafot etish Kt=VE/Ā х 1000%0
  
• 
  «A» shaхrida 2004 yilda 4,0 ming kishi vafot etgan.
  
• 
  Umumiy vafot etish Kt=4,0/400х1000%=10%0
  
• 
  Demak, shahardagi har ming kishidan 10 tasi vafot etganini ifodalaydi.
  

Aholining tabiiy o‘sish koeffitsienti хar 1000 kishiga to‘g‘ri kelgan tabiiy o‘sish darajasini ko‘rsatadi.

• 
  Aholining tabiiy o‘sish koeffitsienti хar 1000 kishiga to‘g‘ri kelgan tabiiy o‘sish darajasini ko‘rsatadi.
  
• 
  Tabiiy o‘sish Kt=T-VE/Ā х 1000%
  
• 
  «A» shahri uchun tabiiy o‘sish koeffitsienti
  
• 
  Tabiiy o‘sish Kt=5,6-4,0/400 х 1000%=4%0 yoki
  
• 
  Tabiiy o‘sish Kt=14-10=4%
  
• 
  Demak, shahardagi har ming kishiga 4ta tabiiy ko‘payish to‘g‘ri kelgan.