Ахоли яшайдиган жойларни режалаштириш ва ободонлартириш indd

sxemasi: a - sektorli, b - parallel, d - ikkita ishlab chiqarish aholi 
yashaydigan komplekslar, e - aholi joylarining guruhli tizimi.
Shahar loyihasining asosiy prinsiplari va xususiyatlari. Shaharning 
rejaviy strukturasini shakllantirishda, avvalo, asosiy funksional hududlar 
– sanoat va yashash hududlariga bog‘liq holda, uning kelajakda rivojlanishi 
hisobga olinadi. Agar shahar aholi joylari guruhli tizimining tashkil 
etuvchisi sifatida qaralsa, bu shaharning kelajakda rivojlanishini 
hisobga olish tumanni rejalashtirishdan boshlanadi. Shaharning 
asosiy hududlarini rivojlantirish qo‘shni shaharlar rivojlanishiga xalaqit 
bermaydigan va ular bilan hududiy qo‘shilib ketmaydigan yo‘nalishda 
amalga oshiriladi.

---

23
7-rasm. Shaharning bosh tarhi sxemasi: 1-turarjoy tumanlari, 
2-shahar markazi, 3-og‘ir sanoat, 4-yengil sanoat, 5-sport markazi, 
6-sog‘liqni saqlash markazi, 7-savdo markazi, 8-shahar chegarasi.
Shaharning kengayishi uchun maxsus hududlar ajratiladi. Shaharni 
tashkil etuvchi asosning kengayishi taxminlari, bir kishiga turarjoy 
maydoni me’yorining o‘sishi, tabiiy-iqlimiy omillar ta’siri, shaharning 
iqtisodiy-geografik joylashishi, uning ma’muriy-madaniy va ilmiy 
ahamiyatidan kelib chiqib, ushbu hududlarning o‘lchamlari va 
shaharning umumiy rejaviy tuzilishidagi o‘rni aniqlanadi. Shaharning 
asosiy hududlari uchun kelajakda talablarning me’yorlari mavjud. 

---

24
Ularni kishi hisobiga aniqlanadi. Shaharning asosiy qurilish massivi 
ichida barcha qurilish turlari uchun hudud 15–20 ga/ming kishi, yashash 
hududi uchun 10-12 ga/ming kishi hisobida ajratiladi.
Amaliyotda shaharning asosiy hududlarining bir nechta o‘ziga 
xos hududiy-fazoviy rivojlanish chizmasi shakllandi. Bular: sektorli, 
parallel, ikkita sanoat-yashash majmualari va aholi joylarining guruhli 
tizimi va h.k. (8–9-rasmlar).
8-rasm. Yangi shahar turarjoy hududining o‘ziga xos turlari:
A - 180 ming aholiga mo‘ljllangan, uzoqlashtirilgan sanoat hududi 
bo‘lgan yangi shahar; B - suv ombori bo‘yidagi markaziy dam olish 

---

25
hududiga chiquvchi yashash hududi; D - mahalliy sanoatga ulangan 
tuman; E - shahar markaziga ulangan tuman; 50 ming kishiga 
mo‘ljallangan tuman markazi loyihalanmaydi.
9-rasm. 60-80 ming kishilik shahar yashash hududining 25-