Ахоли яшайдиган жойларни режалаштириш ва ободонлартириш indd

Mavzu bo‘yicha savollar
1. O‘zbekistonda qanday loyihalash bosqichlari qabul qilingan?
2. Qurilish chizmalari nimalardan iborat?
Tayanch atamalar lug‘ati
Atropogen landshaft – u yoki bu darajada inson tomonidan 
o‘zgartirilgan; unda tabiiy komponentlar, dastlab o‘simlik, tuproq, 
fauna, suv rejimi o‘zgargan; unga antropogen komponentlar 
– har xil inshootlar, madaniy o‘simliklar, o‘zgargan tuproq va 
boshqalar qo‘shilgan. Antropogen landshaftning ko‘zga ko‘ringan 
xususiyatlaridan biri – tabiiy o‘z-o‘zini boshqarish jarayoni va inson 
tomonidan boshqarilishning murakkab birikmasidir.
Aholi joylashuvi – ma’lum bir hududda shaharlar joylarining 
joylashuvi.
Aholi yashaydigan qism – turarjoy tumanlari va kichik tumanlari 
hamda madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatish muassasalari bilan band 
bo‘lgan hudud.

---

85
Ansambl – badiiy yaxlit majmua.
Bosh reja – obyekt rejasining asosiy chizmasi bo‘lib, loyihachining 
fikrlarini ifodalaydi va ishchi loyiha uchun asos hisoblanadi.
Guzar – Toshkentning (umuman O‘zbekistonning boshqa sha-harlarida 
ham) qadimdan shakllangan hududlarida jamoat hayotining muhim 
elementi hisoblanadi. Mahalla (yoki mahallalar) jamoat xizmati 
ko‘rsatish markazi.
Daha – yirik shaharsozlik bo‘linmasi.
Infrastruktura  – o‘zaro bog‘langan obyekt, elementlarning 
(transport, muhandislik tarmoqlari, madaniy-maishiy xizmat 
muassasalari) tarmoqlangan keng ko‘lamli tizimi.
Kanal – sun’iy ariq.
Landshaft – yer sathi.
Mavze – Toshkent atrofidagi yerlarning nomi, foydalaniladigan 
hudud.
Mahalla – kichik shaharsozlik bo‘linmalari.
Maydon – jamoat maqsadlarida foydalaniladigan kenglik.
Migratsiya – aholining bir joydan ikkinchi joyga kelib-ketishi.
Oriyentatsiya – loyihalashning alohida elementlarini dunyo 
tomonlariga nisbatan joylashtirish.
Rekreatsiya – biron-bir shahar yoki qishloq atrofidagi qo‘llanilmagan 
ochiq ko‘kalamzor hudud bo‘lib, u keyinchalik dam olish, inson 
sog‘ligini tiklash uchun mo‘ljallangan joylar hisoblanadi.
Sanoat hududi – sanoat korxonalari, ularning transport ombor 
xo‘jaliklari, yordamchi inshootlar va muassasalar bilan band bo‘lgan 
hudud.
Tuman rejalashtirilishi – aniq hududda ishlab chiqarish korxonalari, 
turarjoy transport tizimi muhanidislik infrastrukturasini shu hududning 
imkoniyatlarini har tomonlama baholash va uning geografik, iqtisodiy, 
me’moriy-rejaviy, muhanidislik-texnik shart-sharoitlarini hisobga olgan 
holda oqilona joylashtirishini ta’minlovchi loyiha hujjati.
Urbanizatsiya – shaharning paydo bo‘lishi jarayoni. Jamiyat 
rivojlantirish shahar ahamiyatining ortib borishi.

---

86
Xiyobon – tomonlari dov-daraxtlar bilan o‘ralgan hudud.
Chorsu – chorrahadagi savdo binosi.
Shaharsozlik – shaharlar, qishloq, aholi joylari, aholi joylashuvini 
loyihalashning va qurilishning nazariyasi va amaliyoti, u me’moriy-
badiiy, ijtimoiy-iqtisodiy, sanitariya-gigiyenik, muhanidislik-transport 
masalalarini kompleks hal etishga qaratilgandir.
Shamol guli – ko‘p yillik kuzatishlar natijasiga ko‘ra berilgan joyda 
shamol esishining asosiy yo‘nalishini ko‘rsatuvchi vektor diagrammasi. 
Turarjoy hududlarining rejaviy yechimining amalga oshishda hamda 
sanoat hududini joylashtirishda katta ahamiyatga ega.
Shaharsozlik ekologiyasi – shaharsozlikning yuksak ijtimoiy-tabiiy 
sifatli eko yashash muhitini shakllantiruvchi va shaharlarda tabiiy 
muhitni tiklash bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqadigan yo‘nalishi.

---

87