Aholi daromadlarining shakllanishi va tarkibi Aholini daromadlari va xarajatlari balansi Aholi turmush darajasi ko’rsatkichlari tizimi

Aholi pul daromadlari va xarajatlari balansi

T/r	Daromadlar	so’m	T/r	Xarajatlar	so’m
1	2	3	4	5	6
1. 2. 3. 4. 5.	Ish haqi Dividendlar Qishloq xo’jalik mahsu – lotlarini sotishdan olingan daromad Pensiya va nafaqalar Stipendiya		1.	Tovarlar va xizmatlarni sotib olish shu jumladan: a) turli shaxobchalardan sotib olingan tovarlar; b) xizmatlarni to’lash va boshqa xarajatlar; shu jumladan:
1	2	3	4	5	6
6 7 8 9	Moliya tashkilotlaridan tushumlar: a) sug’urta to’lovlari b) shaxsiy qurilish va boshqa maqsadlar uchun olingan qarzlar v) omonatdan tushumlar g) zayom yutuqlari d) lotoreya yutuqlari e) nogironlarga ajra – tilgan yordam (yonilg’i, avtomashinani ta’mir – lash uchun) pullari Chet el valyutasini sotishdan tushgan daromad Boshqa tushumlar: a) shaxsiy buyumlarni sotishdan tushgan mablag’lar b) boshqa daromadlar Uzatmalar evaziga tushgan tushumlar (+,-) Jami pul daromadlari Xarajatlarning daromaddan oshgan qismi BALANS		2 3 4 5 6	- uy - joy va maishiy xizmatlar to’lovi - kommunal xizmatlar uchun to’lovlar - maorif xizmatlari uchun to’lovlar - dam olish, sanatoriya yo’llanma- lar uchun to’lovlar - meditsina va turizm uchun to’lovlar - kino, teatr, turli tomoshalar uchun to’lovlar - transport to’lovlari - aloqa uchun to’lovlar - boshqa xarajatlar Majburiy va ko’ngilli to’lovlar shu jumladan: a) soliq va yig’imlar b) sug’urta uchun to’lovlar v) qarzlarni to’lash g) lotoreya biletlarini sotib olish d) tovar krediti uchun foiz to’lovlari e) pensiya fondi uchun to’lovlar Omonatga qo’yilgan va qimmatli Qog’ozlarga qilingan sarflar – ning o’simi shu jumladan: a) xalq bankiga qo’yilgan omonatlar o’simi b) ichki zayomlarni sotib olish v) sertifikatlarni sotib olish g) bank bilan hisob - kitob qilish maqsadida plastik kartochkalarni sotib olish d) korxonalar aktsiyasini sotib olish Uy - joy sotib olish Chet el valyutalarini sotib olish O’tkazmalar bo’yicha yuborilgan pullar Jami xarajatlar va omonatlar Daromadlarning xarajatlardan oshgan qismi BALANS

Balanslarning daromadlari qismiga mulk shakllaridan qat’iy nazar barcha korxona va muassasalardan aholi ihtiyoriga tushgan pul mablag’lari, naqd pulsiz o’tkazmalar, natura shaklida to’langan ish haqi va boshqa daromadlar kiradi. Aholi guruhlari o’rtasidagi pul aylanmalari balansda hisobga olinmaydi. Inson tirik ekan uning ehtiyoji ham bo’ladi. Ehtiyojlar xilma – xildir. Shu nuqtai nazardan ular quyidagi turlarga bo’linadi:

• 
  moddiy ehtiyojlar;
  
• 
  ma’rifiy va ma’naviy ehtiyojlar;
  
• 
  sotsial ehtiyojlar;
  

Moddiy ehtiyojlar azaliy, ular inson paydo bo’lishi bilan yuzaga kelgan. Ular eng zarur va hayotiy ehtiyojlar bo’lib:

• 
  oziq - ovqat;
  
• 
  kiyim - kechak;
  
• 
  turar - joy;
  
• 
  transport;
  
• 
  aloqa;
  
• 
  gigiena;
  
• 
  elektr quvvati;
  
• 
  gaz;
  
• 
  barcha maishiy xizmatlar kabi ehtiyojlardan iborat bo’ladi.
  

Aholi jon boshiga necha kilogramm go’sht, non, un, guruch, shakar, meva, sabzavot, poliz mahsulotlari, sariyog’, o’simlik moyi, necha litr sut, spirtli yoki spirtsiz ichimlik iste’mol etilishi, har kishiga necha juft poyavzal, necha metr gazlama, bitta oilaga o’rtacha avtomashina, televizor, magnitafon, muzlatgich, gilam, videoapparatura kabilarning to’g’ri kelishini ifodalovchi ko’rsatkichlar aholining moddiy ehtiyojlarini qondirish darajasini ifodalovchi miqdoriy ko’rsatkichlardir.
Jon boshiga hisoblangan mahsulot turi quyidagicha aniqlanadi:

Buerda: ∑q_i – biryildavomidaiste’molqilingan i mahsulot, jami; A – aholiningyokiayrimolinganijtimoiyguruhlarningo’rtachasoni.
Iste’molgashundayqonuniyatxoski, dastlabundamiqdoriy, so’ngraesasifato’zgarishlariyuzberadi. Avval, umuman, tovarlarvaxizmatlariste’molio’sganiholda, so’ngraularnisifatlisinitanlabiste’moletishgakirishiladi. Bubozorningto’yinishigabog’liq. Ishlabchiqarishqancharivojlanganbo’lsa, sifatliiste’molshunchaliko’sadi.

Oziq – ovqat mahsulotlariga bo’lgan talabning qondirilish darajasiquyidagicha aniqlanadi:

Bu erda: q_hi– jonboshigahaqiqiyiste’molqilingan i mahsulot; q_nbi – jonboshigame’yorbo’yichaiste’molqilinishilozimbo’lgan i mahsulot.
Agar, K_tki =1 bo’lsa, uholdaaholiningmazkurturdagimahsulotgabo’lgantalabito’liqqondirilgan, K_tki>1 bo’lsa, oshirilibqondirilgan, K_tki<1 bo’lsa – uholdabutalabetarlidarajadaqondirilmaganbo’ladi.
Ma’rifiy va ma’naviy ehtiyojlar moddiy ehtiyojlar kabi insonning yuksalishi va jamiyatning rivojlanishi uchun tabiiy zaruriyatdir. Bu ehtiyojlar tarkiban bilim olish, madaniy saviyani oshirish, malaka - mahoratga ega bo’lish kabilardan iborat. Ularquyidagiko’rsatkichlardao’ziningmutlaqaksinitopadi:

• 
  maktabgacha ta’lim muassasalardagi bolalar soni;
  
• 
  umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’qiyotganlar soni;
  
• 
  o’rta - maxsus, kasb - hunar ta’limi bilim yurtlarida o’qiyotganlar soni;
  
• 
  oliy o’quv yurtlarida o’qiyotganlar soni;
  
• 
  oliy o’quv yurtlaridan keyingi ta’lim muassasalarida o’qiyotganlar soni;
  
• 
  kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash yurtlarida o’qiyotganlar soni;
  
• 
  maktabdan tashqari sharoitda bilim olayotganlar soni.
  

Maktabgacha ta’lim bola shaxsini sog’lom va etuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlaydi.
Boshlang’ich ta’lim umumiy o’rta ta’lim olish uchun zarur bo’lgan savodxonlik, bilim va ko’nikma asoslarini shakllantirishga qaratilgandir.
O’rta maxsus kasb - hunar ta’limi, akademik litseylar bo’yicha ishlash huquqini beradigan hamda bunday ish yoki ta’limini navbatdagi bosqichda davom ettirish uchun asos bo’ladigan o’rta maxsus, kasb - hunar ta’limini beradi.
Oliy ta’lim, ya’ni universitetlar, akademiyalar, institutlar va oliy maktabning boshqa ta’lim muassasalari, yuqori malakali oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlashni ta’minlaydi.
Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim (aspirantura, ad’yunktura, doktorantura) jamiyatning yuqori malakali ilmiy va ilmiy - pedagogik kadrlarga bo’lgan ehtiyojlarini ta’minlashga qaratilgandir.
Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash kasb bilimlari va ko’nikmalarini chuqurlashtirish hamda yangilashni ta’minlaydi.
Bu ko’rsatkichlar jumlasiga quyidagilar kiradi (har 1000 kishiga to’g’ri kelgan):

• 
  o’rta - maxsus, kasb - hunar o’quv yurtini bitirganlar va band bo’lganlar soni (K_o’m);
  
• 
  oliy ma’lumotlilar soni (K₀);
  
• 
  fan nomzodlari soni (K_fn);
  
• 
  fan doktorlari soni (K_fd);
  
• 
  fanlar akademiyasining muxbir a’zolari soni (K_ma);
  
• 
  akademiklar soni (K_a);
  
• 
  aspirantlar soni (K_asp);
  
• 
  doktorantlar soni (K_d);
  
• 
  ommalashgan kutubxonalardagi kitoblar soni (K_ks);
  
• 
  kitob, jurnal va gazetalarning yillik nusxalar soni (K_kjt);
  
• 
  kinoseanslar va teatrlarga qatnovchilar soni (K_kt);
  
• 
  radioeshittirish va teleko’rsatuvlar ko’lami (sutkasiga soatda) va boshq.
  

Bu ko’rsatkichlar mintaqalar va taraqqiy etgan mamlakatlar, shuningdek, jahon standartlari bilan taqqoslash, mazkur mamlakat aholisining ma’rifiy va ma’naviy darajasini qiyosiy tahlil qilish imkonini beradi.
Aholining sotsial sharoitini umumlashtirib ifodalovchi ko’rsatkichlar jumlasiga quyidagilar kiradi:

• 
  ishsizlik koeffitsienti;
  
• 
  ish haftasi va ish kunining o’rtacha uzunligi;
  
• 
  mehnat ta’tillari muddati;
  
• 
  mehnat sharoiti;
  
• 
  har 10000 kishiga to’g’ri kelgan – kasalxonalardagi o’rinlar soni; shifokor soni; sanatoriy va dam olish uylaridagi o’rinlar soni;
  
• 
  aholining o’rtacha yashash umri;
  
• 
  bir yoshgacha bo’lgan bolalar o’limi (har 1000 aholiga);
  
• 
  onalar o’limi (har 100 000 onaga nisbatan);
  
• 
  sotsial himoya darajasi va h.k.
  

Bu ko’rsatkichlar aholi barcha tabaqalarining sotsial sharoitini yaxshilash maqsadida qator tadbirlar tizimining amalga oshirilishini, mehnat resurslaridan qay darajada foydalanish, mehnat sharoitining yaxshilanish jarayonini, qishloq bilan shahar aholisi turmush darajasining yaqinlashishi kabi tadbirlarning amalga oshirilishini bevosita ifoda qiluvchi omillardir.
Inson taraqqiyoti indeksi (O'zTTBRM) inson rivojlanishining bir xulosa o'lchovidir. uzoq va sog'lom hayot, bilim kirish va yaxshi hayot standarti: Bu inson rivojlanishining uch asosiy yo'nalishda mamlakatimiz yutuqlarini o'rtacha darajasini ko'rsatadi. O'zTTBRM har bir yo'nalishda erishilgan yutuqlar o'lchash normalangan indekslarining geometrik o'rtacha hisoblanadi.

ma'lumot manbalari

• 
  • Tug'ilgandan hayot muddati talablari: UNDESA (2009d).
  
• 
  • o'rtacha ta'lim muddati: Barro va Li (2010).
  
• 
  • ta'limning Kutilayotgan yil: statistika (2010b) uchun UNESCO instituti.
  
• 
  • Yalpi milliy daromad aholi jon boshiga (GNI): Jahon banki (2010c) va IFTF (2010a)
  

o'lchov indeksni yaratishbirinchi qadam, har bir o'lchov uchun subindices yaratishdir. 1. 0 dan shkala bilan indeks minimal va maksimal qadriyatlar (yoki maqsadlar) belgilash uchun zarurligi indeks aylantirish. geometrik o'rtacha ishlatiladigan beri, maksimal qiymati vaqt yoki umumlashtirish davrlar uchun har qanday ikki davlat o'rtasidagi (foiz) taqqoslash ta'sir qilmaydi. ftaksimalnye qadriyatlar, vaqt ketma-ket Tori mamlakatni ko'rsatgan haqiqiy kuzatilgan yuqori qadriyatlarga beriladi t. e. davr 1980-2010 gg uchun. eng kam qadriyatlar taqqoslash ta'sir qilinadi to'g'risida qiymatlari ishlatiladi, shuning uchun, to'g'ri hayot xarajat yoki nol "tabiiy", deb his etdi. Shunday qilib, harakat va biron-bir vaqt uchun jamiyatning yashash uchun zarur bo'lgan minimal darajadagi nisbatan o'lchanadi. 20 yosh, ta'lim sohasida ham o'zgaruvchilar uchun - - jon boshiga 0 yillik va Yalpi milliy daromad - tug'ilgandan umr uchun quyidagi minimal qiymatlari tashkil AQSH $ 163 ..kutilgan umr ftinimalnoe qiymati ftaddison (2010) asarlari olingan uzoq muddatli tarixiy ma'lumotlar asosida va Riley (2005) 1 bo'ladi. ta'lim minimal darajada g'oyasi jamiyat rasmiy ta'lim holda mavjud bo'lishi mumkin, aslida tomonidan oqlandi. . Daromad asosiy darajasi, $ 163 tashkil va AQSh yashashi uchun zarur bo'lgan - bir oz ortiq 1/3 bo'ladi kuniga 45 sent teng mavjud tarixiy ma'lumotlarga har qanday mamlakatda (Zimbabve, 2008) tomonidan qo'lga eng past qiymati, emasmi AQSh $ 1.25 Jahon banki qashshoqlik tomonidan tashkil etilgan. kuniga.

sub-ko'rsatkichlardan minimal va maksimal qadriyatlari aniqlangandan so'ngquyidagicha hisoblanadi

(1)

ta'limuchuntenglama 1 o'zhisoblabgeometriko'rtacha, keyin 1 yanaishlatiladiTenglamaqaratmoqdamizsubcomfortablenzuchunqo'llaniladi. Bu bevosita ikki pastki qismlariga geometrik o'rtacha uchun tenglama 1 foydalanish uchun teng.

Har bir kattalik indeks tegishli o'lchov nisbatan imkoniyatlarning uchun proksi, chunki, qobiliyat daromad o'zgartirish vazifasi bir konkav egri (Anand va Sen 2000) bo'lishi mumkin. Shunday qilib, daromad uchun minimal va maksimal qadriyatlar tabiiy logaritmasını ishlatiladi.
^{(Ixayot.dav1/3 .Ita’lim1/3 .I}_Daromad^1/3)
Expression 2 Barcha O'zTTBRM yo'nalishlaridan qisman Almashtirish beradi.Shunday qilib, hisob to'liq O'zaroalmashuvchanlik yo'nalishlarini ruxsat chiziqli jamlovchi formuladan eng jiddiy e'tirozlar, biri ichiga oladi.Ba'zi almashtirishlar har qanday indeks ta'rifi muqarrar xos.