Ahmad as-Saraxsiy (835-899)

Abdulloh ibn Amajur at-Turkiy (IX-X asrlar)
Abdulloh ibn Amajur at-Turkiy va uning o‘g‘li Abu-l-Hasan Ali IX - X asrlar farg‘onalik olimlardan bo‘lib, bizning adabiyotlarda ularning hayoti va faoliyati, ilmiy merosi deyarli o‘rganilmagan. At-Turkiy o‘rta asrlardagi mashhur olim bo‘lgan. Ibn-an-Nadim va Ibn-al-Kiftiylarning zamondoshlari o‘zlarining “al-Fixrist” va “Hakimlar tarixi” asarlarida Abdulla at-Turkiy haqida shunday yozishgan: “Abu al-Qosim Abdulla ibn amajur al-Xaraviy - farg‘onalik o‘g‘lon”. U zamonasining fozil va o‘z mavqeiga ega bo‘lgan ulamolaridan bo‘lgan. Olim quyidagi foydali asarlarning muallifidir: “Xatolardan xolis zij kitobi” (“Kitob az-zij al-ma’ruf bil-xalis”), “Bog‘lab turuvchi zij kitobi» (“Kitob az-zij al-ma’ruf bi-l-muzannir”), “G‘aroyib zij” (“az-Zij al-badi’iy”), “O‘tmishlar ziji” (“Zij al-mamarrat”), “Sindhind ziji” (“Zij as-Sind-hind”), “Qulning ziji” (“Zij al-qini”), “Musofirga foydali kitob” («Kitab zad al-musafir»), “Fors erasi bo‘yicha Mirrix (Mars) sayyorasi uchun zij” (“Kitab zij al-Mirrix ala at-tarix al-fari-si”)”.
Manbalardan ma’lumki, bu olimning Abu al-Hasan Ali ibn Abu al-Qosim ismli o‘g‘li bo‘lib, u ham astronomiyaga qiziqqan. Bundan tashqari, Ibn al-Qiftiy Amajur oilasiga tegishli uchinchi shaxs, ya’ni Ali ibn Amajurning ham astronomik kuzatish ishlari bilan shug‘ullanganini e’tirof etadi. Amajurlar quyosh, Oy, turg‘un yulduzlar va sayyoralarni kuzatish bilan bog‘liq bo‘lgan tajribalarini asosan, Bag‘dod va qisman Sheroz shaharlarida olib borganlar u Hirot shahrida ham faoliyat ko‘rsatgan, degan taxmin ham mavjud. Olim yozgan asarlarning aksariyati bizgacha yetib kelmagan bo’lsa ham, Amajurlarning ikki qo‘lyozma asari chet el kutubxonalarida saqlanadi.
Ulardan: “Sayyoralarning tutilishi va bog‘lanishi haqida (astrologik) oldindan aytib berishlar majmuasi” Risola Parij va Leydenda saqlanadi. “Taylasan ziji” (“Zij at-Taylasan”). Bu qo‘lyozma faqat Parijda saqlanib qolgan. Manbalarda Abdulloh ibn Amajur at-Turkiyning tavallud topgan va vafot etgan yili haqida ma’lumotlar saqlanmagan. Shuning uchun ham uning yashagan davrini IX-X asrlar deb tahmin qilishimiz mumkin.