“Ахборот тизимлари ва технологиялари тармоқлар ва соҳалар

1.4.Видео таҳрирлашнинг асосий босқичлари. 
Амалга оширилган 
иш натижалари визуал тарзда баҳоланади, шунинг учун таҳрирлаш 
жараёнида сиз ҳам дастлабки материални, ҳам ишнинг оралиқ 
натижаларини қайта-қайта кўриб чиқишингиз керак. Видеофильмни 
таҳрирлаш учун қандай воситалардан фойдаланганлигидан қатъи назар, бу 
жараён бир қатор кетма-кет босқичлардан иборат: 
1. Ўрнатишнинг дастлабки режасини тузиш. Биринчисида ушбу 
босқичда йиғилиш режаси тузилади, ёки баъзан дейилади, монтаж 
ценарийси. Таҳрирлаш - бу яратмоқчи бўлган видеонинг қандай бўлиши 
кераклигини тавсифловчи ижодий жараён. Йиғиш режасининг шакли, унинг 
мазмуни, тафсилот даражаси сезиларли даражада фарқ қилиши мумкин. 
Баъзи ҳолларда, ёзма ҳужжат сифатида таҳрирлаш режаси умуман 
бўлмаслиги мумкин; шунга қарамай, видеофилм яратувчиси онгида 
кўринмас ҳолда мавжуд бўлиб, у аниқ нима содир бўлиши кераклиги 
тўғрисида озми-кўпми аниқ тасаввурга эга бўлиши керак. таҳрирлашнинг 
ижодий жараёни охирида. Табиийки, ҳар қандай ценарий догма эмас. 
Ўрнатиш жараёнида сизни илгари режалаштирилган режани қайта кўриб 

---

- 25 - 
чиқишга, ўзгартиришга ва тўлдиришга мажбур қиладиган янги ғоялар пайдо 
бўлиши мумкин. 
2. Манба видеоклипларни кўриш ва танлаш. Жуда камдан кам ҳолларда 
видео тўлиқ суратга олинади. Кўпинча тортишиш алоҳида бўлакларда, 
баъзан турли жойларда ва турли вақтларда амалга оширилади. Баъзи 
қисмлар муваффақиятли бўлиб чиқади, бошқалари эса унчалик яхши эмас. 
Видеотасвирлар сифатига ва унинг видеонгизга мос келишига кўплаб 
омиллар таъсир қилиши мумкин. Булар тортишиш шартлари, тортишиш 
нуқтаси ва кадрнинг муваффақиятли таркиби ва таркиби ҳамда рангларнинг 
тўғри тасвирланиши, аниқлиги, ёрқинлиги ва контрастини таъминлайдиган 
тўғри танланган тортишиш параметрлари. Манба материаллари қанча кўп 
бўлса, танлов имкониятлари шунчалик кенг бўлади ва ишлаб чиқарилган 
видео шунчалик яхши бўлиши мумкин. Кўриб чиқишнинг асосий вазифаси 
- баъзида катта ҳажмдаги кадрлар орасидан видеофилмни яратиш 
жараёнида қўйилган вазифаларга етарлича мос келадиганини танлашдир. 
Кадрларни кўриш учун видеокамерадан фойдаланманг, чунки расмнинг 
кичик ўлчамлари уни етарлича батафсил кўриб чиқишга имкон бермайди. 
Кўриш телевизор ёки монитор ёрдамида катта екранда амалга оширилиши 
керак. Барча видеокамераларда уни телевизор ёки компютерга улашга 
имкон берувчи чиқиш мавжуд. 
Кўриш пайтида келажакда ёрдам берадиган ёзувларни сақлаб қолиш 
фойдалидир: парча рақами, унинг қисқача мазмуни, лентадаги ёки дискдаги 
ўрни ва келажакда фойдали бўлиши мумкин бўлган бошқа маълумотлар. 
Кўрилган материалнинг ишлатилган материалга нисбати, 10дан 1 фоизига 
тенг, бу истисно эмас. Йиғиш режасини такомиллаштириш. Олдиндан 
тузилган ўрнатиш режаси қайта кўриб чиқилган ва танланган манба 
материаллари ёки пайдо бўлган янги ғояларни ҳисобга олган ҳолда 
ўзгаришларга, баъзан эса ҳатто муҳим аҳамиятга эга бўлиши мумкин. 
3. Танланган фрагментларни видеони таҳрирлаш дастурига импорт 
қилиш. Ҳар қандай видеони таҳрирлаш дастури манба маълумотларини 

---

- 26 - 
сақлаш имкониятини беради. Турли хил дастурларда у турли хил номларга 
эга, аммо бу масаланинг моҳиятини ўзгартирмайди. Агар таҳрирланган 
фильм анча мураккаб ва муҳим муддатга эга бўлса, уни таҳрирлаш 
қисмларга бўлиниб, дастлабки материалларни дастурга кетма-кет 
киритилиши мумкин. Асл маълумотлар одатда рақамли файлларда 
сақланади ва айнан шу шаклда у видеони таҳрирлаш дастурига киритилади. 
Асл маълумотлар анъанавий видеокамераларда ёки видеокамерада 
кассетада сақланганда яна бир ҳолат бўлиши мумкин. Бундай ҳолларда, 
файлларни дастурга импорт қилиш учун барча видео таҳрирлаш 
дастурларида мавжуд бўлган видеони тортиб олиш режимидан 
фойдаланишингиз керак. 
4. Танланган манба фрагментлари билан ишлаш. Танланган қисмларда 
уларни кўриб чиқишда, тахрир қилишни бошлашдан олдин йўқ қилиниши 
керак бўлган баъзи нуқсонлар аниқланиши мумкин. Кўпгина видео 
таҳрирлаш дастурларида бунинг учун ўрнатилган воситалар мавжуд. 
Кўпинча, асл қисмларни таҳрирлашда, муваффақиятсиз бўлимларни олиб 
ташлаш учун уларни турли усуллар билан кесиш керак. Кўпинча ушбу 
сайтлар кетма-кетликнинг охирида ёки бошида жойлашган. Бундай ҳолда, 
ўчириш билан боғлиқ алоҳида қийинчиликлар мавжуд эмас. Олиб 
ташланадиган майдон ўртада бўлган ҳолатларда вазият янада 
мураккаблашади. Баъзида бундай жойлар бир нечта бўлиб, уларнинг ҳар 
бирини ўчириб ташлашингиз керак. Ёмон ёруғлик ёки нотўғри ўрнатилган 
тортишиш параметрлари туфайли баъзи рамкалар жуда қоронғи ёки 
аксинча, жуда ёрқин кўриниши мумкин. Баъзи ҳолларда, мавжуд таҳрирлаш 
воситалари ушбу турдаги нуқсонларни енгишга имкон беради. Ҳақиқий 
таҳрирлаш жараёни танланган ва тайёрланган қисмларни керакли кетма- 
кетликда дастурнинг таҳрирлаш панелига ўтказишдан иборат. 
5. Ўрнатиш режасини аниқлаштириш. Асл фрагментлар таҳрирлаш 
учун тайёрлангандан сўнг, яна тайёрланган қисмларни ҳисобга олган ҳолда 
ўрнатиш режасини аниқлаштириш керак. Айрим бўлакларнинг кетма-

---

- 27 - 
кетлигини аниқлаб олиш, улар орасидаги таҳрирлаш ўтишларини ўйлаб 
кўриш керак. 
6. Қўпол кесилган. Энди видеони аслида таҳрирлашни бошлаш учун 
ҳамма нарса тайёр. Ушбу босқични бажаришнинг ўзига хос усуллари ҳар 
хил дастурлардан фойдаланишда турлича бўлишига қарамай, амалга 
оширилаётган ҳаракатларнинг мазмун томони ҳар доим бир хил бўлади. 
Таҳрирлаш учун тайёрланган барча қисмлар ценарий режасида белгиланган 
тартибда таҳрирлаш жадвалига бирма-бир ўтказилади. Улар ҳали ҳам бир 
бутунликни англатмайди ва шундай бўлиш учун улар ўтишларни 
таҳрирлаш орқали бир-бири билан боғланиши керак. Ҳар қандай дастурда 
ушбу операцияни бажариш учун катта ёки кичикроқ воситалар тўплами 
мавжуд. Ўтишларни яратишда сиз эҳтиёткорлик билан муомала 
қилишингиз ва уларни жуда эҳтиёткорлик билан танлашингиз керак. Тўғри 
бажарилган трансляциялар филмни янада ажойиб қилиши мумкин ва 
аксинча, сусткаш ўтишлар фильмни томоша қилиш тажрибасини сезиларли 
даражада пасайтириши мумкин. Муваффақиятли таҳрирга ўтиш мезонини 
унинг аудитория учун кўриниши деб ҳисоблаш мумкин. Агар эътибор 
қисқартиришга қаратилмаган бўлса, демак, бу уларнинг яхши 
бажарилишини англатади. 
7. Кўришни бошқариш. Иш натижаларини фақат таҳрир қилинган 
видеофильмни назорат текшируви пайтида тўғри баҳолаш мумкин ва бу 
видеони таҳрирлаш жараёнида амалга ошириладиган ягона назорат 
текшируви эмас. Келгусида ишнинг кейинги босқичи натижаларини 
баҳолаш учун бундай оралиқ шарҳларни бир неча марта ўтказиш керак 
бўлади. Кассада одатда бир қатор камчиликлар аниқланади. Эътибор 
қилинган барча камчиликлар тўғрисида эслатмалар берилиши керак, бу 
нуқсоннинг моҳиятини, унинг қисмидаги ўрнини, йўқ қилиш бўйича 
тавсияларни кўрсатиб беради. 
8. Назорат текшируви давомида аниқланган камчиликларни бартараф 
этиш. Давом этишдан олдин аниқланган камчиликларни бартараф этиш 

---

- 28 - 
керак. 
Сиз 
сезилган 
камчиликларни 
тўғрилашни 
кейинроқ 
қолдирмаслигингиз керак - бу уларнинг тўпланишига олиб келади, бу еса 
уларни кейинчалик йўқ қилишни мураккаблаштиради ва кўпроқ вақт талаб 
қилади. 
9. Кўришни бошқариш. Ушбу аудитнинг мақсади - аниқланган барча 
камчиликларнинг тўлиқ бартараф этилишини таъминлаш ва қабул қилинган 
қадамлар натижаларини мақбул деб ҳисоблаш. Ушбу хулоса кейинги 
босқичда ишлашни бошлашимизга имкон беради. 
10. Сарлавҳаларни яратиш. Келажакдаги видеонинг бир қатор 
қисмлари тўғридан-тўғри уни амалга ошириш жараёнида видеони 
таҳрирлаш дастурининг ўзида яратилиши мумкин, масалан, сарлавҳалар, 
ишни давом эттириш керак бўлган ярим тайёр маҳсулот ҳақида тассурот 
қолдиради. Сарлавҳалар нафақат маълум бир семантик юкни кўтаради, 
балки улар видеофильмнинг ўзига хос безаклари ҳамдир. Ҳар қандай 
видеони таҳрирлаш дастури сарлавҳа яратиш учун воситаларни тақдим 
этади. Ушбу маблағлар баъзан жуда хилма-хил бўлиб, бу уларни ортиқча 
ишлатиш учун васваса ҳисобланади. Бир неча бор таъкидланганидек, 
мутаносиблик ҳисси ҳамма нарсада муҳим аҳамиятга эга ва бу унвонларни 
яратишда айниқса муҳимдир. 
11. Тўловни амалга ошириш. Сарлавҳалар бўйича ишни якунлаш 
кейинги босқич бўлиб, ундан сўнг бажарилган иш натижаларини текшириш 
керак. Агар назоратни кўриб чиқиш пайтида камчиликлар аниқланса, 
уларни тузатиш ва кейин уларни йўқ қилиш керак. Агар назорат текшируви 
натижаларига кўра бажарилган ишлар мақбул деб топилса, сиз кейинги 
босқичга ўтишингиз мумкин. 
13. Фонограммани кўриш ва тинглашни бошқариш