Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
57 
 
Tajribada  takrorlanishlar  miqdori  ortishi  bilan  uning  xatolik  darajasi  ancha 
kamayadi, bu holat takrorlanishi 4-8 ga kadar ortganda yaxshi namoyon bo‘ladi. Lekin 
bu qiymatdan yana ortilish orqali xatolarni kamayish holatlari kuzatilmaydi. 
 
3.Introduktsiya va madaniylashtirish    uslublarda     variantlarni   
joylashtirish usullari: 1) standart; 2) sistemali; 3)rendomizatsiya usullar. 
 
Ilmiy  tadqiqot  olib  borish  uchun  eng  avvalo  tadqiqot  olib  borishning  tarkibiy 
asoslari,  ya‘ni  tadqiqot  elementlarini  bilib  olish  lozim.  Tadqiqot  elementlariga  - 
variant, nazorat, standart, qaytariq, dalyanka, hisob maydoni, qo‗llaniladigan asbob va 
uskunalar turlari singarilar kiradi. 
Ilmiy  tadqiqot  olib  borish  eksperimenlaridan  maqsad  turli  usullarni  qiyosiy 
o‗rganish va miqdor jihatdan baholanadi. 
 Ilmiy  tadqiqot  olib  borish  uchun  eng  avvalo  tadqiqot  olib  borishning  tarkibiy 
asoslari, ya‘ni tadqiqot elementlarini bilib olish lozim. 
Ilmiy  tadqiqot  olib  borish  eksperimentlardan  maqsad  turli  usullarni  qiyosiy 
o‗rganish va miqdor jihatdan baholanadi. 
O‗rganilayotgan  usullar  variantlar  deb  ataladi.  Ilmiy  tadqiqotda  bir  qancha 
variatlar  bo‗ladi.  O‗rganilayotgan  tadqiqot  variantlari  bir  yoki  bir  necha  variantlar 
bilan  taqqoslanadi.  Bu  variantlar  kontrol  yoki  standart  varianti  deb  yuritiladi.  Ayrim 
variantlarda  kontrol  variantlar  bilan  birga  absolyut  kontrol  variant  (mutloq  nazorat) 
ham mavjud. 
Dala tajribalari olib borishda variantlarni to‗g‗ri joylashtirish muhim tadbirlardan 
biri xisoblanadi. 
Variantlarni  joylashtirishda  eng  avvalo  variantlar  soni  ,  xar  bir  variantning 
maydoni va tajriba uchun ajratilgan maydon kattaligi xisobga olinadi. 
Dala  tajribasi  olib  borishda  asosan  variantlarni  uch  xil  joylashtirish  usuli 
ko‗llaniladi. Bular: 
-standart joylashtirish, 
-sistematik joylashtirish (tartibli), 
-rendamizatsion joylashtirish (tartibsis), 
Variantlarni  joylashtirishning  standart  usuli  tajribada  standart  va  nazorat 
variantlarnitez-tez , odatda 1-2 yoki 3-4 variantdan keyin takrorlanib turish xususiyati 
bilan ajralib turadi.YA‘ni , tajribada o‗rganilayotgan variantlar soni kam bo‗lsa tez-tez 
xar  1-2  variantdan  keyin,  variantlar  soni  ko‗p  bo‗lsauzoqroq  3-4  va  5-6  variantdan 
keyin standart variant joylashtiriladi. 
1-jadval 

---