Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
43 
 
saqlash  honalarini  xodimlari  gerbariy  bilan  tanishtirish  haqida  zarur  foydali 
ma‘lumotlar berishlari mumkin. 
Yuqorida  keltirilgan  barcha  ishlar  ekspeditsiya  boshlanishidan  oldin  bajarilishi 
kerak. Olib borilgan ishlar natijasida o‗simliklarga boy xududlar (tog‗, tog‗oldi, dasht) 
aniqlanadi. 
SHunday  yo‗l  tutilsa  o‗simliklar  tarqalgan  erlardagi  asosiy  populyasiyalar 
aniqlanib resursshunoslik ishlar to‗g‗ri olib borilayapti deb hisoblanadi. 
Bu izlanishlardan so‗ng geobotanik ma‘lumotlariga suyangan xolda, umuman 
uchraydigan  o‗simliklar  bilan  tanishib  chiqadi.  O‗rganilayotgan  erdagi 
o‗simliklar  fitotsinozi  assosatsiyalar  va  formatsiyalar  bilan  tanishadi.  Flora  bilan 
tanishgandan so‗ng dorivor o‗simliklarga alohida e‘tibor qaratiladi. 
O‗zbekistonda  ancha  endemik  o‗simliklar  uchrab  turadi,  ularga  ham  alohida 
e‘tibor beriladi. Ferula turlari, qora qovuq- ungerniya va boshqalar. 
Ekspeditsiyaga  tayyorgarlik  qilinadi.  Taxlil  qilinadigan  joyga  borgandan  so‗ng, 
o‗simliklar  xaqidagi  ma‘lumot  erlik,  qishloq  xo‗jalik  yoki  bor  bo‗lsa  o‗simliklar 
kartasi bilan tanishiladi. 
Ma‘lum darajada erlik axoli yordamidan foydalaniladi. Ular yordamida o‗simlik 
bor erlarni va ularga etib borish masalalari xal qilinadi. 
Ko‗p  xollarda  o‗simliklarning  kimyoviy  tarkibi,  xossalarini  yanada  chuqurroq 
o‗rganish natijasida uning tibbiyotning boshqa soxasi qo‗llanish xollari uchrab turadi. 
Bundan  izlanuvchilar  asosan  bir  paytlar  tabobatda  qo‗llanilgan  biroq  xozirda 
unitilayotgan  o‗simliklarni  o‗rganish  orqali  ularni  yana  amaliyotga  joriy  qilishlari 
mumkin. 
Bunday  o‗simliklarga  resursshunoslar  alohida  e‘tibor  qilib,  ularni  chuqurroq 
o‗rganadilar. O‗sayotgan eri hosil qilgan populyasiyasi va zahirasiga qarab tavsiyalar 
qilinadi. 
Azaldan  ma‘lumki  botanik  jixatdan  qarindosh  bo‗lgan  o‗simliklar  kimyoviy 
tarkibi  bir-biriga  yaqin  bo‗lishi  mumkin.  Buning  natijasida  farmakologik  ta‘siri  ham 
yaqin  bo‗ladi.  Bu  shu  biologik  qonuniyatni  bilgan  holda  izlanish  olib  borish  ancha 
maqsadga muvofiqdir. Ko‗pincha bizning olimlarimiz o‗simliklarni sistematik o‗rnini 
uning  kimyoviy  tarkibi  orasidagi  bog‗liqliklarni  o‗rganadilar.  Bunda  u  muammoni 
o‗rganish  doirasida  aniq  qiyinchiliklar  yuzaga  keladi.  Qonuniyatdagi  cheklanish 
xolatlaridi  o‗simliklarning  fiologenetik,  bioximik  ko‗rsatgichlari  o‗rtasida  hech 
qanday  paralellik  mavjud  bo‗lmasligi  mumkin.  Ko‗pchilik  xollarda  o‗simliklarga 
bo‗lgan talab bir paytlar maxsus belgilangan bir o‗simlik xom ashyosini yig‗ish orqali 
qondiriladi.  Bu  dorivor  o‗simliklarni  o‗rganishni  rivojlanishiga  to‗siqlik  qiladi. 
Filogenetik  usullardan  foydalangan  holda  qarindoshligi  yaqin  bo‗lgan  o‗simliklarni 
aniqlash va xom ashyo sifatida tavsiya qilinadi.