Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
67 
 
mumkin  bo‗lmagan  tadqiqotlar  olib  boriladi.  Masalan  o‗simlik  va  tuproqning 
kimyoviy tarkibi, ichki tuzilishi, urug‗ va tola sifat ko‗rsatkichlari bunga misol bo‗la 
oladi. Qishloq xo‗jalik ekinlar hosildorligini oshirish, tuproq unumdorligini saqlash va 
oshirish,  maxsulot  sifatini  yaxshilashda  laboratoriya  eksprimentlariga  asoslanib  ish 
yuritish  g‗oyat  muxim.  Eksprimentlarni  to‗g‗ri  va  sifatli  amalga  oshirish  xar  bir 
agrotexnik  tadbirni  ilmiy  asosda  o‗tkazish,  ekologik  muvozanatni  saqlash,  miineral 
o‗g‗itlar samaradorligini oshirish, hosildorligini dasturlash imkonini beradi. 
Laboratoriya eksprimentlarini tashkil etish. Laboratoriya eksprementlarini tashkil 
etish  va  to‗g‗ri  bajarilishi  uchun  ma‘lum  bir  standart  talablar  va  shart  sharoitlar 
bo‗lishi  lozim.  Eksprimentlarni  bajarish  uchun  eng  avvalo  o‗rganilayotgan  obyekt, 
ya‘ni  variantlar  bo‗yicha  daladan  keltirilgan  qishloq  xo‗jaligi  mahsulotlaridan 
na‘munalari  bo‗lishi  lozim.  O‗rganilayongan  mahsulotlar  na‘munalari  har  bir 
variantning  xisob  (uchet)  maydonidan  olinishi va  tipikligi  bilan  ajralib  turishi  lozim. 
Ekspriment uchun na‘munalar laboratoriya analizlari uchun yetarli miqdorda olinadi. 
Masalan  rivojlanishning  dastlabki  fazalarida  mahsulot  kuruk  massasining  kamligini 
xisobga  olgan  holda  namunalar  ko‗proq  o‗simlikdan  (10-15),  keyingi  fazalarda 
kamroq  o‗simlikdan  (2-3)  olinadi.  Olingan  na‘munalar  eksprimentga  to‗g‗ri 
tayyorlanishi lozim, bunda na‘munalarni to‗g‗ri saqlanishiga aloxida e‘tibor beriladi. 
Mahsulot  na‘munalari  maxsus  xonalarda,  salqin  joyda  saqlanib  ko‗yib  kuritiladi. 
Na‘munalarni  qattiq  kurib  ketishi,  o‗simlik  barglarini  sarg‗ayib,  kovjirab  ketishiga 
yo‗l  ko‗yilmaydi.O‗simlik  na‘munalari  kuritilganda  o‗simlikning  barg  va  shonalari 
tabiiy yashil rangini saqlashi maqsadga muvofiq. Tuproq na‘munalari havoning nisbiy 
namligi  normal  bo‗lgan  kuruq  joylarda  saqlanishi  maqsadga  muvofiq.  Ekspriment 
natijalari  shuningdek  laboratoriya  xonalarining  zarur  laboratoriya  jixozlari  bilan 
yetarli darajada jixozlanishiga bog‗liq.  
Har bir laboratoriyada maxsus laboratoriya daftari bshladi. Bu daftarga g‗ar bir 
o‗tkazilgan  laboratoriya  eksprimentning  natijalari  o‗z  vaqtida  yozib  boriladi. 
Ma‘lumotlar laboratoriya daftariga oddiy qora qalamda yozilishi lozim.  
Laboratoriya  eksprimenti  turlari  va  klassifikatsiyasi.  Eksprimentlar  o‗zining 
mazmuni,  yo‗nalishi,  o‗rganilayotgan  obyekt  va  boshqalarga  ko‗ra  turlicha  bo‗lishi 
mumkin.O‗rganilayotgan obyektga ko‗ra : 
-
 
mahsulot bilan bog‗liq eksproimentlar; 
-
 
xona harorati va namligi bilan bilan bog‗liq eksprimentlarbo‗lishi mumkin. 
Shuningdek dalada, ochiq xududda olib boriladigan va yopiq xududlarda , ya‘ni 
laboratoriya  sharoitida  olib  boriladigan  eksprimentlarga  ajraladi.  Mahsulot  bilan 
bog‗liq  eksprimentlarda  asosiy  obyekt,  mahsulot  saqlanayotgan  joylarda  esa  unga 
ta‘sir etuvchi omillar bo‗ladi.roq bo‗ladi.  
Laboratoriya eksprimentlari ham o‗z navbatida: 
1.kimyoviy;  
2.fizikaviy; 
3. fiziologik; 
4.biokimyoviy; 
5. mahsulot sifati bilan bog‗liq; 
6. meva yoki sabzavot sifati bilan bog‗liq;  

---