Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
45 
 
Bu  izlanishlardan  so‗ng  geobotanik  ma‘lumotlariga  suyangan  holda,  umuman 
uchraydigan  o‗simliklar  bilan  tanishib  chiqadi.  O‗rganilayotgan  erdagi  o‗simliklar 
fitotsenozi assotsiatsiyalari va farmatsiyalari bilan tanishadi. Flora bilan tanishgandan 
so‗ng  dorivor  o‗simliklarga  alohida  e‘tibor  qaratiladi.  Uchraydigan  o‗simliklarni 
dorivorlaridan – gerbariylar orqali chuqur o‗rganiladi. 
O‗zbekistonda  ancha  endemik  o‗simliklar  uchrab  turadi,  ularga  ham  alohida 
e‘tibor beriladi. 
Ekspeditsiyaga  tayyorgarlik  qilinadi.  Tahlil  qilinadigan  joyga  borgandan  so‗ng, 
o‗siliklar haqidagi ma‘lumot erlik, qishloq xo‗jalik yoki bor bo‗lsa o‗simliklar kartasi 
bilan tanishiladi. 
Ma‘lum darajada erlik aholi yordamidan foydalaniladi. Ular yordamida o‗simlik 
bor erlari va ularga etib borish masalalari xal qilinadi. 
a.
 
o‗rmon xo‗jaliklaridan, kolxoz yoki dehqonchilik 
jamoa  rahbarlaridan
, erlik 
aholidan o‗simliklar turlari va o‗sadigan erlari haqida ma‘lumotlar to‗planadi; 
b.
 
dorivor o‗simliklar ro‗yxatini tuzilib tahlili qilinadi; 
V) sanoat miqiyosida ishlatiladigan o‗simliklarni aniqlash ham zarur omillardan 
hisoblanadi; 
G)  xalq  tabobatida  ishlatiladigan  o‗simliklarni  ro‗yxatini  tuzish;  tabiblar 
foydalanadigan  o‗simliklarga  e‘tibor  berib,  aniqlab  olish  keyingi  ishlarida  katta 
yordam beradi. Aniqlangan o‗simliklar orasida keng tarqalgan, zahirasi etarli turlarni 
aniqlab  foydalanishga  yoki  ilmiy  asosda  o‗rganishga  tavsiyalar  berish  imkoniyatini 
yaratadi. 
O‗simliklarga  oid  kartografik  materiallar  bilan  tanishib  chiqish  asosiy  ish 
hisoblanadi. 
Resursshunoslikni oldida turadigan yana bir asosiy masalalardan biri o‗simliklar 
olamiga  putur  etkazmasdan  dorivor  (foydali)  o‗simliklar  populyasiyasini  saqlab 
qolish, iloji bo‗lsa, ularni  ko‗paytirish.  Bunday  ishlar natijasida  farmatsiya  sanoatini 
to‗laqonli  ta‘minlash  imkoniyati  yaratiladi.  Tabiatga  zarar  etkazilmagan  holda  oziqa 
sifatida  foydalanadigan,  sanoat  uchun  zarur  o‗simliklar  ham  yuqorida  bayon 
qilganimizdek chuqur o‗rganiladi va tavsiyalar beriladi. 
O‗rganliganligi  va  amaliyotda  ishlatilishiga  qarab,  yovvoyi  o‗simliklarni  uch 
guruhga  bo‗lish  mumkin:  ta‘sirchan  –  naf  beruvchi  (ishlatiladigan),  kelajakli 
(perspektivli) va ishlatilishi mumkin bo‗lgan o‗simliklar. 
Naf  beradigan  (ishlatiladigan)  o‗simliklarni  to‗la  to‗kis  o‗rganilgan,  me‘yoriy 
hujjatlari bor bo‗lib ilmiy tibbiyotda keng ishlatiladi. 
Biz  kelajakli  deb  nomlagan  o‗simliklar  bir  oz  fitokimyoviy  o‗rganilgan  bo‗lib 
tibbiyotda  ishlatilmaydi,  lekin  ma‘lum  vaqtdan  so‗ng  rasmiy  tibbiyota  ishlatiladi 
degan xulosaga ega. 
Va  nihoyat,  kelajakda  ishlatiladi  (ma‘lum  izlanishlardan  so‗ng)  deb  rejaga 
kiritish mumkin. 
Izlanishlar  natijasida  dorivor  o‗simliklarni  ro‗yxati  yangi  o‗simliklar  bilan 
ko‗payib boradi.  
 

---