Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
96 
 
Ko‗pincha  DO‗larni  (dorivor  o‗simliklar)  chuqur  o‗rganish,  ular  tarkibidagi 
yangi,  fanga  no‘malum  bo‗lgan  qimmatli  moddalarni,  yoki  ushbu  ishlatilib 
kelinayotgan DO‗M (dorivor o‗simlik mahsuloti)ni yangi xossalari (farmakologik 
ta‘siri) borligi aniqlanmoqda.  
Masalan,  strofantin  K  (yurak-qon  tomir  xastaliklarida  qo‗llaniladi)  Afrikada 
o‗sadigan  strofant  kombe  o‗simligi  urug‗idan  olinadi.  MDXlarida  esa  ushbu 
o‗simlikni introduksiya qilishni iloji bo‗lmadi, shuning uchun strofantin K ni olish 
uchun urug‗ini chet ellardan keltirilmoqda.  
Hozirgi vaqtda strofantin K introduksiya qilingan kendir o‗simligini ildiz va 
ildizpoyasidan  olinmoqda.  Quyidagi  9  jadvalda  O‗zR  FAga  qarashli  Toshkent 
shahrida  joylashgan  Botanika  bog‗i  hududida  introduksiya  qilinib  o‗stirilayotgan 
ayrim  DO‗lar  to‗g‗risidagi  ma‘lumotlar  keltirilgan.  Botanika  bog‗i  olimlari 
O‗zbekistonda  Dorixonalar  Bosh  Boshqarmasi  buyurtmasiga  muvofiq  qizil 
angishvonagul,  dorivor  marmarak,  dorivor  valeriana,  qalampir  yalpiz  va  boshqa 
dorivor o‗simliklarni introduksiya qilish mumkinligini aniqladilar.  
1946  yili  Toshkent  farmatsevtika  instituti  farmakognoziya  kafedrasi 
ishtirokida  Botanika  bog‗ida  dorivor  o‗simliklarni  introduksiya  qilish, 
madaniylashtirish  maqsadida  dorivor  o‗simliklar  maydoni  (uchastkasi)  tashkil 
qilindi va tadqiqot ishlari boshlab yuborildi.  
1953  yilga  kelib  Botanika  bog‗ini  dorivor  o‗simliklar  bo‗limidagi  dorivor 
o‗simliklar kolleksiyasi soni 170 turdan ortib ketdi.  
Introduksiya  qilish  bo‗yicha  olib  borilgan  tajribalar  natijasida  Toshkentda 
katta  maydonlarda  kendir,  bo‗lakli  ituzum,  parpi,  sekurinega,  marmarak, 
moychechak  va  boshqa  qimmatli  dorivor  o‗simliklarni  O‗zbekistonni  iqlim 
sharoitida ekib hosil olish mumkinligi aniqlandi.  
1946  yili  Toshkent  farmatsevtika  instituti  farmakognoziya  kafedrasi 
ishtirokida  Botanika  bog‗ida  dorivor  o‗simliklarni  introduksiya  qilish, 
madaniylashtirish  maqsadida  dorivor  o‗simliklar  maydoni  (uchastkasi)  tashkil 
qilindi va tadqiqot ishlari boshlab yuborildi.  
1953  yilga  kelib  Botanika  bog‗ini  dorivor  o‗simliklar  bo‗limidagi  dorivor 
o‗simliklar kolleksiyasi soni 170 turdan ortib ketdi.  
Introduksiya  qilish  bo‗yicha  olib  borilgan  tajribalar  natijasida  Toshkentda 
katta  maydonlarda  kendir,  bo‗lakli  ituzum,  parpi,  sekurinega,  marmarak, 
moychechak  va  boshqa  qimmatli  dorivor  o‗simliklarni  O‗zbekistonni  iqlim 
sharoitida ekib hosil olish mumkinligi aniqlandi.  
Hozirgi 
vaqtda 
O‗zbekiston 
o‗simliklar 
resurslarini 
va 
ularni 
madaniylashtirish  bo‗yicha  tadqiqot  ishlarini  O‗zR  FA  botanika  instituti  olimlari 
tomonidan olib borilmoqda.  
Zahirasi  chegaralangan  dorivor  o‗simliklarni  madaniylashtirish  va  ekish.  bu 
dorivor o‗simliklarni himoya qilishni ixtisoslashtirilgan shakli bo‗lib, o‗simliklarni 
iqtisodiy  jihatidan  samarali  ekib  hosil  olish  yo‗nalishiga  qaratilgan.  bu  usul 
birinchi navbatda ta‘minlay oladigan tabiiy zahirasi bo‗lmagan dorivor o‗simliklar 
xom  ashyolari  (tirnoqgul,  qalampir  yalpiz,  dorivor  moychechak,  bo‗ymadaron, 
achchiq  shuvoq  va  boshqalar),  etarlicha  tarqalmagan  dorivor  o‗simliklar  bo‗lib, 

---