Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
68 
 
7. don sifati bilan bog‗liq eksprimentlarga bo‗linadi.  
Kimyoviy eksprimentlarda mahsulot  tarqibidagi kislotalik miqdori (rN),  makro 
va mikro elemenlar, vitaminlar va nitrat miqdori aniqlanadi.  
Fizikaviy  eksprimentlarda  mahsulotning  quruqlik  miqdori,  tashqi  ko‗rinishi, 
xajm  og‗irgigi,  solishtirma  og‗irligi,  zichligi,  dala  nam  sig‗imi,  suv 
o‗tkazuvchanligiva boshqa fizikaviy xossalari aniqlanadi. 
 Fizioldogik  tajribalarda  barg  yuzasi  ,  transpiratsiya  darajasi  ,  bargning  so‗rish 
kuchi, modda almashinuvi va boshqa o‗simlikning fiziologikjarayonlar aniqlanadi. 
Biokimyoviy  eksprimentlarda  tarkibidagi  kimyoviy  moddalar  :o‗simlik  moyi  , 
oqsil , kraxmal , uglevodlar , fermentlar , vitaminlar va boshqalar aniqlanadi. 
 Urug‗shunoslikka  oid  eksprimentlarda  urug‗likning  sifat  ko‗rsatkichlari  ,  ya‘ni 
urug‗  tozaligi,  unuvchanligi  ,  unish  kuchi  ,  unish  energiyasi  ,  ekishga  yaroqliligi  va 
boshqa sifat ko‗rsatkichlari aniqlanadi. 
Laboratoriya kuzatish usuli, asosan hamma sohalarda o‗rganilayotgan faktlar va 
ularning  qishloq  xo‗jalik  ekinlarining  urug‗lariga,  o‗simliklariga  ta‘siri  laboratoriya 
sharoitida o‗rganiladi. 
 Bunda  ma‘lum  bir  sharoit  yaratilib,  aniq  xulosa  olish  mumkin.  Misol  uchun 
urug`larning  unuvchanlik  darajasini  aniqlash.  Bunda  urug`ning  unish  uchun  zarur 
bo‗lgan namlik, yorug‗lik va harorat sun‘iy ravishda yaratiladi. Ushbu maqsadlardagi 
tajribalar  termostadlarda,  bokslarda,  ob-havo  kamuralarida  o‗tkazilib,  sun‘iy  usulda 
yaratilgan  faktor  sozlab  turiladi.  Laboratoriya  tajribalarida  ko‗pincha  mineral 
o‗g‗itlarning  aniq  o‗zlashtirish  koefitsiyenti,  pestitsid  va  har  xil  kimyoviy 
moddalarning miqdori organizmlarga ta‘siri ham o‗rganiladi. 
Laboratoriya  kuzatish  usulining  qulay  tomoni  shundan  iboratki,  sodir  bo‗lgan 
holatda faktorlarning ta‘siri qanchalik qismga ega ekanligini aniqlash imkonini beradi. 
Buning  uchun  maxsus  mikrobiologik,  bioximik  va  bakteriologik  laboratoriyalar 
mavjud  bo‗lib,  bularda  hosilni  shakllantirishdagi  muhim  faktorlar  o‗rganiladi. 
Laboratoriya  kuzatish  usuli  bo‗yicha  ish  olib  borish  uchun  maxsus  uslublar  mavjud 
bo‗lib, ushbu uslublarda bajariladigan ishlarning uchullari va bosqichlari ko‗rsatilgan 
bo‗ladi.  Laboratoriya  sharoitida  bajarilgan  kuzatishlar  natijalarining  aniqlik  darajasi 
ko‗p  jihatdan  olingan  tuproq  o‗simlik  namunalarining  olish  usullariga  va  qanchalik 
aniq  olinganligiga  ham  bog‗liqdir.  Shuning  uchun  namunalar  iloji  boricha  hamma 
qaytariqlardan, hech bo‗lmasa kamida 2 ta qaytariqdan olinadi.