Agrosanoat majmuasining mohiyati, tarkibi va vazifalari

2.Agrosanoat majmuasi tarmoqlari o‘rtasidagi o‘zaro ijtimoiy-iqtisodiy va ishlab chiqarish munosabatlari.
Agrosanoat ishlab chiqarishida beshta o’zaro aloqador bo’lgan bosqich belgilanadi:

• 
  Agrosanoat majmuining barcha tizimi uchun ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqarish;
  
• 
  Qishloqxo’jaligiishlabchiqarishi;
  
• 
  Qishloqxo’jaligixom-ashyosidantayyorlanadiganiste’molbuyumlariniishlabchiqarish;
  
• 
  Tezkorishlabchiqarishningbarchabosqichlaridaishlabchiqarish–texnikaviyvatexnologikxizmatko’rsatish;
  
• 
  Pirovardmahsulotnisotish.
  

U yokibutarmoqniagrosanoatmajmuigategishlideyishanchamurakkabmasalabo’lib, sanoatningayrimtarmoqlariqishloqxo’jaligiyo’nalishidafaoliyatko’rsatadi. Ko’pchiliklariesaqishloqxo’jaligiuchunqismanmahsulotishlabchiqaradi. Agrosanoatmajmuiniyagonabirtizimshaklidaxarakterlabshunita’kidlashlozimki, qishloqxo’jaligisanoat, qurilish, transport, savdovaxalqxo’jaliginingboshqatarmoqlaribilandoimomustahkamaloqadabo’libkelgan.
Lekin, agrosanoatmajmuiningtashkiltopishiqishloqxo’jaliginingyagonatakrorishlabchiqarishjarayonida birlashganaralashtarmoqlarbilanaloqasiningsifatjihatdanyangidarajadagiko’rinishidir.
Agrosanoatmajmuishakllanishiningasosibo’libagrosanoatintegrasiyasihisoblanadi. U qishloqxo’jaligi, ungaxizmatqiluvchivauningmahsulotiniiste’molchigayetkazibberishbilanshug’ullanadiganboshqatarmoqlarbilanorganikvaishlabchiqarishaloqalarinikuchaytirishjarayoniniifodalaydi. Agrosanoatintegrasiyasiijtimoiymehnattaqsimotiningchuqurlashuvi, ishlabchiqaruvchikuchlarrivojlanishiningnatijasihisoblanadi.Qishloqxo’jaliginingtarmoqlararomustahkamaloqasi ham shuasosdao’rnatiladi. Ana shundan, ishlabchiqarish – texnikaviy, agrokimyoxizmati, meliorativishlar, veterinariyaxizmatikabifaoliyatlar bilan shug’ullanuvchi tarmoqvakorxonalarningvazifasikelibchiqadi. Qishloqxo’jaliginingagrosanoatmajmuiningboshqatarmoqlaribilanmahsulotnisotishvaqaytaishlashsohasidagialoqalariyanadakuchayadi.
Ko’ptarmoqliishlabchiqarishtiziminingsamaralifaoliyatiasosanquyidagiikkiomilgabog’liq:
1.Resurslarbo’yicha, rivojlanishsur’atibo’yicha, mahsulotishlabchiqarishhajmibo’yichatarmoqlarningmuvofiqlashuviga (moslashuviga);
2.Pirovardnatijanimaqsadqilibqo’yganharbirzvenoningfaoliyatiga.
Harbiroraliqmahsulotniishlabchiqarishhajmi, shumahsulotniiste’molqiluvchizvenoningtalabibilananiqlanadi. Bu bosqichdabutunbirkompleksnirivojlantirishningzaruriyproporsionalligivabirtekisligita’minlanishilozim.
Asosiyfondlarniishlabchiqaruvchitarmoqlar, o’zmahsulotlariniqishloqxo’jaligigavaqaytaishlovchikorxonalargayetkazibberadilar. Ularninge’tiborinafaqatmajmuaningharbirzvenosiningtalabiniqondirishga, balkiularningagrosanoatishlabchiqarishiningbosqichlaribo’yichanisbatlariningoptimalliginita’minlashga ham qaratilgandir.Aksholda, agrosanoatmajmuirivojlanishidaqishloqxo’jaligimahsulotlarinitashish, saqlashvaiste’molchigayetkazibberishjarayonidakattayo’qotishlargaolibkeluvchinomutanosiblikni(disproporsiyani) keltiribchiqaradi.
Qishloqxo’jaligimahsulotlarinitayyorlashni, saqlashnivaqaytaishlashniamalgaoshiruvchiagrosanoatmajmuininguchinchisohasitarmoqlarimoddiy- texnikabazasinitakomillashtirishzarurdir. Bu soha, fond yetkazuvchitarmoqlarbilan, shuningdeko’simlikchilikvachorvachiliktarmoqlari bilantarmoqlararoaloqalarida optimal nisbatgarioyaqilishizarur.
Agrosanoatmajmuitarmoqlario’rtasidagiiqtisodiyaloqalarmahsulotvaxizmatlargaobyektivo’rnatiladiganbaholarning optimal darajasiyordamidaamalgaoshiriladi. Ko’pincha sanoatvaqishloqxo’jaligimahsulotlaribaholario’rtasidagifarqme’yoriyiqtisodiyaloqaniqiyinlashtiradivaishlabchiqarishhajminio’stirishgavapirovardmahsulotnisotishgaimkonbermaydi. Ma’lumki qishloq xo’jaligi korxonalari yil davomida ma’lum darajada ayrim aylanma vositalarga bo’lgan talabini qondirish uchun mineral o’g’itlarga, neft mahsulotlariga, MTP xizmatariga, elektr energiyasi ta’minotiga extiyoj sezadilar va mos ravishda “O’zkimyosanoat”, “O’zneftmahsulot”, “O’zagromashservis”va “O’zbekenergo” kompaniyalari tizimidagi tashkilotlar bilan ishlab chiqarish-iqtisodiy aloqani amalga oshiradilar. Natijada ularning qishloq xo’jaligi korxonalari bilan debitor va kreditor qarzlari vujudga keladi.