Agrosanoat majmuasi

Agrosanoat majmuasi potensiali


Reja:

1. 
   Agrosanoat integratsiyasi. “Agrosanoat majmuasi” tushunchasi, uning mohiyati.
   
2. 
   Agrosanoat majmuasining tarkibi (tuzilmasi).
   
3. 
   Agrosanoat majmuasining mamlakat qtisodiyotidagi o`rni.
   
4. 
   Agrosanoat majmuasini rivojlantirishning asosiy yo`nalishlari.
   

1. Agrosanoat integratsiyasi. “Agrosanoat majmuasi”
tushunchasi, uning mohiyati.
Agrosanoat integratsiyasi – sanoat va qishloq xo`jaligining bir-biriga singib ketishi, bir bugun tizimga aynalishidir.
Keyingi yillarda ishlab chiqarish shu darajada yuksalib bormoqdaki, iqtisodiyotning turli tarmoqlari bir-biri bilan juda chambarchas bog`lanib qolmoqda. Ularning bog`lanishi, ayniqsa, texnologik jihatidan bir – birini to`ldiruvchi tarmoqlarda kuchli. Agrosanoat majmuasida kiruvchi tarmoqlarda bu jarayon juda yorqin namoyon bo`lmoqda.
Bugungi kunda qishloq xo`jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchi, uni tayyorlovchi, qayta ishlovchi, saqlovchi, qayta ishlangan tayyor mahsulotni iste’molchilarga yetkazib beruvchi sohalar iqtisodiyotini bir – biridan ajri holda tasavvur etib bo`lmaydi. Bu tarmoqlar yagona bir tizimni tashkiil etadi va ularning mutonosib ishlashi pirovard natijaning yaxshi bo`lishini ta’minlaydi. Hozirda qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishi bilan sanoatning bir butun ko`rinish olayotgani to`g`risida ko`plab misollar keltirish mumkin. Jumladan, “O`zmevasavzavotuzumsanoatxolding” kompaniyasiga qarashli shirkat-zavodlar, sutni qayta ishlovchi ayrim korxonalar, shungdek , issiqxonalar, parandachilik fabrikalar bunga misol bo`la oladi. Bu sohalarda bir yuridik maqomga ega korxonada qishloq xo`jaligi mahsulotlari ishlab chiqariladi va shu korxonaning o`zida u daslabki qayta ishlash jarayonidan o`tadi, ba’zan, to`la qayta ishlanadi. Bu korxonalarda ishlab chiqarish qishloq xo`jaligi darajasidan yuqorilashib, ma’lum ma’noda sanoatlashib ketgan. Agrosanoat integaratsiyasining yanada chuqurlashib borishi ob’yektiv jarayondir. Bu, albatta, qishloq xo`jaligining va umuman, agrosanoat majmuasining rivojlanishiga olib keluvchi jarayondir.
Agrosanoat integratsiyasining va kooperatsiyasining mahsuli sifatida o`tgan asrning 60-yillaridan boshlab mamlakatiizda agrosanoat majmuasi yagona tizim sifatida shaklana boshladi.
Agrosanoat majmuasi – qishloq xo`jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish, ularni tayyorlash, qayta ishlash, saqlash va tayyor mahsulotni iste’molchilarga yetkazib beruvchi, yagona maqsadlarga bo`ysundirilgan tarmoq va xizmatlar yig`indisidir. Iqtisodiy fan mamlakat, hudud va mahsulot turlari bo`yicha “agrosanoat majmuasi” tushunchalarini farqlaydi. Shunga ko`ra agrosanoat majmuasi:

• 
  Mamlakat agrosanoat majmuasi;
  
• 
  Hudud agrosanoat majmuasi;
  
• 
  Ixtisoslashgan (go`sht, sut, don, sabzavot va poliz kabi mahsulot turlarini yetishtirish bilan shug`illanuvchi) agrasanoat majmualaridan iborat.
  

Mamlakat agrosanoat majmuasiga qishloq xo`jaligi, agrosanoat majmuasi tarmoqlari uchun ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqaruvchi tarmoqlar (qishloq xo`jaligi texnikalari ishlab chiqauvchi zavodlar, omuhta yem zavodlari, mineral o`g`itlar tayyorlovchi zavodlar va x.z.), qishloq xo`jaligi mahsulotlarini tayyorlovchi (paxta zavodlari, donni qayta ishlovchi elevatorlar, go`sht, sut kombinatlari, jun zavodlari, pillani qayta ishlovchi zavodlar va boshqalar), qayta ishlovchi, va tayyor, oxirgi mahsulotlarini iste’molchilarga yetkazib beruvchi tarmoqlar va xizmatlar kiradi. Bundan tashqari ushbu jarayonlarga xizmat ko`rsatuvchi ishlab chiqarish va ijtimoiy tuzilma ham uning takibiga kiradi.
Hudud agrosanoat majmuasi esa ma’lum, bir hudud (iqtisodiy hududlar, viloyatlar, vohalar, bazan tumanlar) doirasida amal qiladi. Ularning tarkibiga ayrim korxona va tarmoqlar (respublika maqomiga ega bshlgan, mamlakatning barcha hududlari uchun xizmat ko`rsatadigan) kirmasligi mumkin. Masalan, agarda traktor yoki kombayn ishlab chiqaruvchi zavod o`sha hududda joylashmagan bo`lsa, region agrosanoat majmuasi tarkibga kirmaydi.
Maxsulotlar ishlab chiqarishga qarab agrosanoat majmuasi ikki katta bo`linmaga ega bo`ladi. Bular: oziq-ovqat va nooziq – ovqat mahsulotlari yetishtirish bilan shug`ullanuvchi agrosanoat majmuasidir. O`z navbatida, har ikki agrosanoat majmuasi biror mahsulot turi bilan bog`liq majmualarga bo`linadi. Masalan: sut, go`sht, don, paxtachilik agrosanoat majmualari bunga misol bo`ladi.