Agronomiya va biotexnologiya fakulteti


Tuproqning suv ko’tarish qobiliyati



Download 4,47 Mb.
bet45/208
Sana14.01.2022
Hajmi4,47 Mb.
#359907
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   208
Bog'liq
tuproqshunoslik va agrokimyoga kirish -converted

Tuproqning suv ko’tarish qobiliyati - kapillyar kuchlar ta’sirida tuproqning suvni pastdan yuqoriga qarab ko’tarish xossasidir. Tuproqdagi G’ovakliklarning ulchami 8 mm atrofida bo’lganda kapillyar kuchlar yuzaga keladi. Lekin bu ulcham 0,1-0,003 mm bo’lganda, kapillyar kuchlar yaxshi ifodalanadi. Undan kichik yullarda sekin harakatlanuvchi, birikkan suv bo’ladi. Shuning uchun qumli tuproqlardan qumoq mexanik tarkibli tuproqlarga tomon suvning ko’tarilish tezligi oshib boradi va soz tuproqlarda pasayadi. Suvning maksimal ko’tarilishi (sizot suv sathidan yuqorida) qumli tuproqlarda 0,5-0,7 m, qumoq tuproqlarda 2,5-3,0 m og’ir soz tuproqlarda 4-6 m ni tashkil etadi. Kapillyarlik va tuproqning suv ko’taruvchanligi natijasida sizot suvlari hisobidan o’simliklarni qushimcha ravishda suv bilan ta’minlanishi qatorida tuproqda havo yetishmaganligidan moddalarning qayta tiklanishi va tuproq qatlamining shurlanish jarayonlari yuzaga keladi. Tuproqda nafaqat sizot suvi bilan bog’liq bo’lgan harakatchan kapillyar-tiralgan suv, balki kapillyar-muallaq nam ham ko’tarilish xususiyatiga ega. Kapillyar yullari ko’p bo’lgan strukturasiz tuproqlar harakatchan ko’tariluvchan suvni ko’p buGlantiradi. Strukturali tuproqlarda esa, yirik agregatlar orasidagi G’ovakliklar bir-biridan ajralib turganidan, kapillyar suv kamroq harakatlanadi. Shuning uchun suv kam bug’lanib, tuproqda nam yaxshi saqlanadi.

Aytilgandek, tuproqdagi mavjud barcha namlik xam o’simlikka o’tadigan holatda bulmaydi. Namning bir qismi o’simlik o’zlashtira olmaydigan-foydasiz holda boshqa qismi esa turli darajada o’simlikka o’tadigan holatda bo’ladi.

O’simliklarning hayot-faoliyati jarayoni davomida o’zlashtiradigan namlik o’simlik uchun foydali hisoblanadi. O’simlikka o’tadigan suvga samarali namlik deyiladi. Chunki bu suv, hosilning shakllanishi uchun sarflanadi. A.A.Rode o’simliklar uchun qulay bo’lgan (o’zlashtiruvchanligiga kura) tuproqdagi suvning quyidagi kategoriyalarini ajratib kursatadi: o’zlashtirmaydigan zahira, o’zlashtirish juda qiyin, qiyin, urtacha, o’zlashtirish oson bo’lgan suvlar.

Oson o’zlashtiriladigan suvlarga kapillyar va gravitasion suvlar kiradi. Gigroskopik, maksimal gigroskopik, kimyoviy bog’langan suvlarni o’simlik mo’tlaqo o’zlashtira olmaydi va ular tuproqdagi suvning foydasiz (ulik) zahirasini tashkil etadi. Odatda ildiz tukchalarining surish kuchiga nisbatan, tuproqdagi namni ushlab turish uchun sarflanadigan kuch ko’proq bulsa, bu namlik o’simlikka o’tmaydi va o’simlik suliy boshlaydi. Ko’pchilik ekinlar ildizlarining suvni surib olish koeffisiyenti 15 atmosferadan yuqori emas. Tuproqning o’simliklar barqaror suliy boshlaydigan namlik darajasiga sulish namligi yoki sulish koeffisiyenti deb ataladi va quruq tuproq og’irligiga nisbatan prosent bilan ifodalanadi. Uning miqdori tuproq mexanik tarkibiga kura o’zgarib turadi. Kumli tuproqlarda sulish namligi 1-3 foiz, qumloq va yengil qumoq tuproqlarda 3-5, urtacha hamda og’ir qumoq tuproqlarda 6-12, soz tuproqlarda 12-18 dan 32 foizni tashkil etadi.





  1. Download 4,47 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   208




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish