Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

Suyuq va suspenziyalangan kompleks o’g’itlar

Suyuk kompleks o’g’itlar (SKO’) deb tarkibida barcha makro va mikroelsmentlarii tutgan suyuq aralashlarga aytiladi. Qattiq va suyuq, kompleks o’g’itlar samaradorligi birdek bo’lishi aniqlangan. SKO’lar - istiqbolli o’g’itlardan hisoblanadi. Ular fosfat kislotani ammiak bilan neytrallash (pH=6,5) asosida olinadi. Tarkibidagi azot miqdorini oshirish uchun suyuk o’g’itlarga ammiakli selitra, mochevina yoki ularning aralashmalari qo’shiladi. Ortofosfat kislota asosida olingan o’g’itlar (24-30% ozis elementi bor) tiniq, eritma holida, superfosfor kislota asosida olingan o’g’itlar esa (40 % dan ortiq oziq, elementlari tutadi) loyqaroq eritma holida bo’ladi. Bu turdagi o’g’itlar o’z tarkibida erkin ammiak tutmaydi. Shu sababdan ularni tuproqqa purkab, izidan ishlov berish texnikasini tushirish mumkin. Suv bilan oqizib ishlatilganda ham yaxshi samara beradi. Suyuk kopleks o’g’itlarni yuklash, tashish, tuproqqa solishni to’la mexanizasiyalash va shu yo’l bilan isrofgarchilikning oldini olish mumkin. Tavsiflanayotgan o’g’itlarni ishlatishdan katta iqtisodiy samara olish mumkin. Bu birinchidan ishlab chiqarish sexlari qurishga 20- 30% kam mablag’ sarflanishi va ikkinchidan, mexnat sarfining 3-3,5 marta kamligi bilan borlikdir. Muayyan haroratlarda kristallanishi, korroziyaga chidamli idishlarda sakdashni talab qilishi va yuqori nishablikka ega maydonlarga kiritilganda fosforning bir qismini yuvilib ketishi SKO’larga xos salbiy xususiyatdir.

SKO’lardagi oziq elementlari miqdorini istalgancha oshirib boraverishning iloji yo’q, chunki ma’lum haroratdan boshlab ular kristallana boshlaydi. Konsentrasiyasini oshirish uchun ularga stabillashtiruvchi qo’shimcha - kolloid loy (1 t o’g’itga 10-22 kg) ko’shiladi. Shunday usulda olingan o’g’it 12 % azot, 40% P₂O₅ tutishi mumkin, SKO’larning saqlash muddati 3 oygacha. SKO’larni serkarbonat bo’z tuproqoarda ko’llash yaxshi iktisodiy samara beradi.