Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

KOMPLEKS O’G’ITLAR

Tarkibida ikki yoki undan ortiq oziq elementini turli miqdor va nisbatlarda tutadigan o’g’itlar kompleks o’g’itlar deb yuritiladi.

Tarkibiga ko’ra ikki komponentli (fosforli-kaliyli, azotli-fosforli, azotli- kalishsh) va uch komponentli (azotli-fosforli-kalipli), olinish usuliga ko’ra murakkab, murakkab-aralash va aralashtirilgan, agregat holatiga ko’ra esa qattiq va suyuq kompleks o’g’itlar farqlanadi.

Murakkab o’g’itlar kation va anionlardan tarkib topgan bo’lib, qatiy kimyoviy formula bilan ifodalanadi KNO₃, NH₄H₂P0₄ va boshqa.

Murakkab-aralash o’g’itlar deganda, yagona texnologik jarayonda ammiaq fosfat, nitrat va sulfat kislotalar, ammiakli selitra suyuqlanmasi, fosforit yoki apatit, kaliy tuzlarning o’zaro ta’sirlashishi asosida olinadigan va har bir zarrachasida kimyoviy birikmalar holida ikki yoki uchta oziq elementini tutadigan o’g’itlar tushuniladi. Aralash o’g’itlar ikki yoki uchta quruq holatdagi oddiy mineral o’g’itlarni aralashtirish yuli bilan olinadi.

Bir paytning o’zida tarkibida yuqori konpentrasiyali ikki yoki uchta oziq elementni tutishi kompleks o’g’itlarga xos ijobiy xususiyatdir. Masalan, ammofos, diammofos, ammoniilashtirilgan superfosfat, nitrofos ikkita oziq elementi tutsa, nitrofoska, karboammofoskalar tarkibida uchta oziq elementi mavjud. Ayrim murakkab o’g’itlar tarkibiga mikroelementlar ham kiritiladi.

Kompleks o’g’itlar qo’llash asosida o’g’itlarni tuproqda kiritish bilan bog’liq sarf-xarajatlarni oddiy mineral o’g’itlarni alohida-alohida qo’llashga nisbatan 1,5-2,0 marta kamaytirish mumkin.

Ayni chog’da kompleks o’g’itlar tarkibidagi fosfor usimliklar tomonidan oddiy fosforli o’g’itlardagidan ko’proq o’zlashtiriladi.

Kompleks o’g’itlar faqat o’simliklarni oziq elementlar bilan ta’minlashni yaxshilab qolmay, o’g’itlarni yuklash, tashish va tushirish bilan bog’liq xarajatlarni kamaytiradi, o’g’it omborlari adjlishini arzonlashtiradi.

39-jadvalda keng tarqalgan kompleks o’g’itlar tarkibidagi oziq elementlarning miqdori va nisbatlari keltirilgan.