“Agronomiya Qishloq xo’jaligi ekinlari, seleksiyasi va urug’chi ta’lim yo’nalishi bitiruvchisi Boboyorov Xidir Jumanazar o’g’lining

IV.1.1 fenologik kuzatishlar natijalari.Biz o’rgangan ma’lumotlar fenologik kuzatishlar natijalari ma’lumotlari ko‘rsatishicha 4-aprelda ekilgan barcha navlarning hammasi deyarli bir vaqtda 9- aprel kuni unib chiqdi. Haqiqiy chin barg 17-18 aprel kunlari paydo bo‘lib navlar aro farqlanish bir kun ekanligi aniqlandi. Shonalsh fazasi 13-16 may kunlari sodir bo’ldi.Shonalsh fazasi to‘liq sodir bo‘lishida uch kun navlar aro farqlar kuzatildi. Andoza Surxon -14 navga nisbatan Surxon-16 va Termiz-111 nav namunasi bir kun oldin sodir bo‘ldi. Yoppasiga gullash paytida sezilarli darajada farqlanish kuzatildi. Ayniqsa Surxon-16 navi andoza navga nisbatan 3 kun oldin gullaganligi aniqlandi. O‘rganilgan navlar to‘liq gullash fazasidan so‘ng navlarga bog‘liq holda 50-55 kun davomida pishish fazasi sodir bo‘ldi. G‘o‘zaning ingichka tolali navlarining maysalash fazasidan pishish fazasigacha o‘tgan vaqt 119 kundan 125 kungacha bo‘lib 6 kun farqlanish kuzatildi. Tajriba ma’lumotlari ko‘rsatishicha Surxon-14 Surxon-16 va Terniz-111 nav namunalarining o‘suv davri davomiyligi 119-122 kun bo‘lib erta pishar navlarga oid hisoblanadi.

4-jadval
Fenologik kuzatishlar

Navlar	Ekish muddati	Fazalarining rivojlanishi												O‘suv davri, kun
		Maysalash		Chinbarg chiqarish			Shonalash		Gullash		Pishishi
		Bosh	To‘liq	Bosh	To‘liq		Bosh	To‘liq	Bosh	To‘liq	Bosh		To‘liq
Surxon-14(andoza)	4.04	9.04	12.04	18.04	21.04		14.05	17.05	10.06	12.06	7.08		12.08	122
Surxon-16	4.04	9.04	12.04	17.04	20.04		13.05	16.05	8.06	10.06	5.08		9.08	119
Surxon-103	4.04	9.04	12.04	18.04	22.04		16.05	20.05	12.06	15.06	9.08		15.08	125
Termiz-202	4.04	9.04	12.04	17.04	22.04		15.05	19.05	10.06	13.06	7.08		13.08	123
Termiz-111	4.04	9.04	12.04	17.04		20.04	13.05	16.05	9.06	11.06		6.08	10.08	120
Yolatan-14 Al	4.04	9.04	12.04	18.04		22.04	16.05	20.05	11.06	14.06		10.08	14.08	124

IV. 1.2. O‘suv organlarining shakllanishi
G‘o‘za bargi barg sathi, barg bandi va ikkita barg yonligidan iborat. Barg sathi g‘o‘zaning shakli va turiga qarab yaxlit yoki bo‘laklarga bo‘lingan bo‘lishi mumkin. Dastlabki ikki-uch barg doimo yaxlit, keyingilari esa bo‘laklarga bo‘lingan bo‘ladi. Barg shapolog‘i o‘simlikning tur, naviga qarab har xil kattalikda 4-400 sm² gacha bo‘lishi mumkin. ingichka tolali g‘o‘zalarda bir tupdagi barg sathi, avgust oyida 2,5-6,4 ming sm². gacha bo‘lishi mumkin. Birinchi hosil shoxining joylashish balandligini aniqlashda kuzatiladigan qatordan o‘nta model o‘simligi ajratildi. Birinchi hosil shoxining joylashish balandligi navning ertapisharlik ko‘rsatkichi hisoblanadi. Birinchi hosil shoxining joylashish balandligi bo‘g‘imlarga qarab, urug‘ palla bargidan boshlab xosil beruvchi shox joylashgan bo‘g‘imgacha hisoblanadi. Urug‘palla bargi o‘rnidan boshlab yuqorida 3-4 barg qo‘ltig‘idan birinchi hosil shoxi paydo bo‘lgan bo‘lsa, bu navlar tezpishar, 5-6 barg qo‘ltig‘idan birinchi hosil shoxi paydo bo‘lgan bo‘lsa o‘rtapishar, 7-8 barg qo‘ltig‘idan birinchi hosil shoxi paydo bo‘lgan bo‘lsa, bunday navlar kechpishar navlarga oid bo‘ladi.
5- jadval
G‘o‘za ingichka tolali har xil navlarini o‘suv organlarining shakllanishi

№	G‘o‘za navlari	Tup shakli	Asosiy poya uzunligi, sm	O‘suv shoxlari soni, dona	Hosil shoxlari soni, dona	1- hosil Shoxining joylanish balandligi	Barglar soni
1	Surxon-14(andoza)	Silindirsimon	103	1,2	13	5-6 barg kultigida	19
2	Surxon-16	Konussimon	97	1,1	15	5-6	22
3	Surxon-103	Konussimon	111	1,1	16	6-7	24
4	Termiz-202	Konussimon	105	1.2	14	5-6	20
5	Termiz-111	Konussimon	107	1.1	15	6-7	22
6	Yolatan-14	Konussimon	111	1,1	14	5-6	21

IV.2.G‘o’za istqboli navlarining hosildorligi
IV..2.1. Mahsuldorlik ko‘rsatgichlari
G‘o‘zaning mevasi ko‘sak. Shakli g‘o‘za turi va naviga qarab tuxumsimon, sholg‘omsimon, dumaloq, anjirsimon bo‘lishi mumkin. Kusakning yirikligi, uzunasiga 1 sm dan 5-6-7 sm gacha bo‘ladi. Ko‘sakdagi chigitli paxtaning massasi yovvoyi g‘o‘zalarda 0,1-0,25 g, madaniy shakllaridan o‘rta tolali g‘o‘zalarda 7-8 g. bo‘ladi. /2015/ D.T.Abdukarimov /2015/ Sirti silliq, g‘adir-budir, mayda bezcha va chuqurchalar bilan qoplangan, yaltiroq, xira, tukli yoki tuksiz, g‘uborli bo‘lishi mumkin. Tumshug‘ida 3-4-5 burchakli yulduzchalar bor. Ko‘sak 3-4-5 xonali bo‘lib, u chanoq sonini bildiradi, har bir chanog‘ida 5-10 tadan chigit bo‘ladi. Bir ko‘sakda 25-50 tagacha chigit bo‘lishi mumkin.
Biz o‘rgangan ma’lumotlar ko‘rsatishicha bir tupdagi ko‘saklar soni 16,5 donadan 21,4 donagacha, bitta ko‘sak paxtasining vazni 3.0 grammdan 4.1 grammgacha, bitta ko‘sakdagi chigitlar soni 32,0-37,0 dona va 1000 dona chigitning og‘irligi 117 grammdan 125 grammga farqlanganligi aniqlandi. Ta’kidlash joizki Surxon-103 va Termiz-111 nav namunalarining bir tupida boshqa navlarga nisbatan ko‘saklari juda ko‘p donadan 18.6-20.1 donagacha bo‘lishi aniqlandi. Bu navlarda bitta ko‘sakdagi chigitlar soni andoza (Surxon-14) navga nisbatan 3-4 dona ko’p bo‘lishi kuzatildi. Tajribalarda o‘rganilgan qisqacha xulosaga kilinganda mahsuldorlik kursatkichlari qancha yuqori bo‘lsa hosildorlikning yuqori bo‘lishi shunchalik ishonarlidir.

1 tupdagi ko’saklar soni Surxon-103 da ko’p 21 ta ko’sakning o’rtacha vazni 3.9 gr bo’lgan , bir ko’sakda chigitlar soni ko’p 1000 ta chigit og’irligi 124 gr.

Umuman olganda g’o’zaning bir tupidagi hosili mahsuldorlik deyiladi. Maydon hisobida olingan hosil esa hosildorlik deyildi .Maydon hisobidagi mahsuldorlik ko’rsatkichlari yuqori tup sonlar ko’p bo’lsa hosil mo’l bo’lishi ishonarlidir.
Bizning tajribalarimizda mahsuldorlik ko’rsatkichlari yuqori bo’lgan navlarda hosildorlikning ham yuqori bo’lishi aniqlandi.
Tajriba ma’lumotlari ko’rsatishicha bitta tupda ko’saklar soni 16 tadan 21 donagacha, bitta ko’sakda chigitlar soni 32 tadan 37 donagacha, bitta ko’sakda paxta vazni 3 grdan 3.9 gr gacha bo’lishi aniqlandi.

6.jadval