Agrokimyoning ekologik muommolari

Kaliyli o’g’itlarning ekologiyaga ta’siri.
REJA.

1. 
   Kaliyli o’g’itlarning turlari va ularning tuproq kaliy rejimiga ta’siri.
   
2. 
   Kaliyli o’g’itlarning qo’llash tizimi va ekologiya.
   
3. 
   Kaliyli o’g’itlar tarkibidagi xlor va nitriyning o’simliklar hamda tuproq mikroorganizmlari faoliyatiga ta’siri.
   

Tayanch tushunchalar: Kaliyli o’g’it, kaliy xlorid, kaliy sulfatkainit, kaliymagniziya, silvinit, 40 % li kaliy to’zi, kaliy rejimi, suvda eruvchan kaliy, almashuvchan kaliy, fiksasiyalangan kaliy,minerallar tarkibidagi kaliy, umumiy kaliy, tuproq kaliy rejimi, qo’llash tizimi, me’yor, usul, shakl, muddat, chuqurliq ekologiya, atrof muhit, suv, suv havzasi, atmosfera, xlor, natriy, shurlanish, xlorofob, o’simliq kartoshka, tamaki, toq sitrus o’simliklari va shurtoblanish.
Kaliyli o’g’itlar azot va fosforli o’g’itlar singari muhim o’g’it bo’lib, uning bir yillik ishlab chiqarish hajmi 12 million tonnani tashkil etadi. Bu o’g’it o’simlik organizmida muhim hayotiy jarayonlarni bajaradi. Masalan, ho’jayraning suv faoliyatini tartibga solishda, uglevodlarning barglardan boshqa organlarga oqib o’tishiga, fotosintez jarayonining bir maromda borishiga yordam beradi. O’simlik tarkibidagi kaliy miqdori 0,01% dan 2—3% bo’lib, bu o’g’itni tuproqqa berishda tuproqdagi harakatchan kaliy miqdorini qattiy hisobga olish kerak bo’ladi. Chunki 1 kg tuproq tarkibida 400 mg dan oriq kaliy bo’lsa, ayni tuproqda yillik normadagi kaliy miqdorining 20—40% berish lozim bo’ladi. Sho’rlangan yoki sho’rlanishga moyil tuproqlarga kaliyli o’g’it, K₂SO₄ holida berish maqsadga muvofiq. Agarda u KCl holida berilsa xlor ionlari tuproqda yanada ko’payib ketishi va ekinlarning zaharlanishiga sabaab bo’ladi. Kaliyli o’g’itlarni agrokimyoviy kartogrammalarga rioya qilmasdan tuproqda berish, hosiliing pishib yetilishini kechiktdiradi, sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi, atrof-muhit, tuproq, suv va suv havzalarining ifloslanishiga sabab bo’ladi.
Mineral o’g’itlar salbiy ta’sirining oldini olish uchun qo’yidagilarga qat’iy amal qilish tavsiya etildi:
— o’g’itlarni saqlash, omborxonalarni suv havzalari va aholi punktlaridan uzoqroqda qurish;
— tashish va qo’llash qoidalariga rioya qilish;
— mineral o’g’itlarning yillik normasini belgilashda tabiiy geografik sharoit, tuproq unumdorligi va rejalashtdirilgan hosilni hisobga olish;

• 
  yer osti sizot suvlar sathini hisobga olish.