Agrobiologiya háM Ósimliklerdi qorǵAW

Ádebiyatlarga sholiw
Entomologiya (grekshe «entomon» — shıbın-shirkey hám «logos» — pán sózlerinen alınǵan ) shıbın-shirkeyler dúnyasın úyrenedi. Zamanagóy entomologiya bir qatarǵa bólingen ǵárezsiz ilimiy pánler - ulıwma entomologiya, awıl xojalıǵı entomologiyasi, sonıń menen birge orman xojalıǵı, medicina hám veterinariya entomologiyasi.Ulıwma entomologiya teoriyalıq ilimiy ıntızam bolıp tabıladı, lekin ol da sonday joqarıdaǵı ámeliy entomologik pánler ushın ilimiy tiykar bolıp xızmet etedi; ekinshisiniń wazıypası usıllardı ilimiy islep shıǵıw bolıp tabılad shıbın-shirkeyler - ósimlikler, adamlar hám úy haywanları zıyankeslerine qarsı gúres. Palshılıq hám ipakshilik sıyaqlı ámeliy pánler entomologiya menen bekkem baylanıslı. Entomologiya sıyaqlı pánler ushın material jetkezip beredi sazologiya, sosotexnika hám tábiyaattı qorǵaw, texnikanı islep shıǵıwda qatnasadı qáwip astında qalǵan turmıs formaların saqlaw.
Ósimliklerdi biologiyalıq qorǵaw - tiri organizmlerden paydalanıw yamasa ziyani aldın alıw yamasa kemeytiw ushın olardıń turmıslıq iskerligindegi ónimler zıyanlı organizmler qollanıladı. S. Allimuxamedov, B. Odashevich, Z. Adilov hám Sh. Radzaxaev sózlerine kóre (1986 ) Ósimliklerdi qorǵawdıń biologiyalıq usılı tómendegi tiykarǵı quramǵa kiredi
Bul usıl tábiy dushpanlar zárúrli oynawına tiykarlanadı óz watanındaǵı zıyankeslerdi bastırıwda hám olardıń sanınıń kóbeyiwi Jańa geografiyalıq aymaqta zıyankesler kóbinese ámelge asıriladı. Bul tábiy dushpanlardıń etiwmasligi. Jırtqıshdıń jańa túrin alıp kirisiwden aldın yamasa parazit qiyumni salıstırıwiy ekologiyalıq úyreniw kerek Entoofagedıń jasaw jayınıń watanındaǵı hám shama menen azat etiw. Atap aytqanda, ásirese, nega bolıp tabıladı belgi qılıw júdá zárúrli bolıp tabıladı Íqlım sharayatı, parazit hám iyesin rawajlandırıw ushın múddetlerdiń múddetlerine ámel qılıw, erjetken etken parazitlar ushın azıq-awqat retinde nektarni beretuǵın ósimliklerdiń bar ekenligi hám jırtqıshlar, qishlash sharayatları hám basqalar. (B. A., Boltev Boltev B. R. Anorbev., Kámalov Sh. G., M. M. Ablazova. Sh. A. Mammudova.)

Zoologiya pániniń rawajlaniwinda XVII asirde mikroskoptiń oylap tabiliwi úlken áhmiyetke iye boldi. Golland alımı Levenguk (1632—1723) “ Mikroskop járdeminde ashılǵan tábiyat sırlari” kitapı menen kózge kórinbes haywanlar dúnyasın ashıp berdi. Italiyalıq alım M. Mal'pigi (1628— 1694) omirtqali haywanlar qan aylanıw sisteması kapillyarları hám ayırıw shólkemlerin, haywanlar terisiniń mikroskopik dúzilisin suwretledi. Angliyalıq Ol. Garvey (1578—1657) adamdıń qan aylaniw sistemasın birinshi bolip túsintirip berdi. Biraq sol dáwirde ilimpazlar ortasinda jınıslıq kletkalar hám búrtikte bolajaq organizmdiń barlıq organlari tayın túrde turadı, degen metafizik túsinik hukimran edi.