Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
576 
ҳосилдорликни ёки етиштиладиган маҳсулот таннархини келгуси йил (ёки 
йиллар) учун режалаштириш энг муҳим долзарб масалардан биридир. Бу эса 
олдинги йилларда етиштирилган ҳосилдорлик натижаларига боглиқдир. 
Мазкур илмий мақолада тажриба маълумотларига асосланиб математиканинг 
энг кичик квадратлар методи ёрдамида қишлоқ хўжалик экинларидан 
олинадиган ҳосилдорликларни режалаштириш масаласига бағишлангандир.
Амалиётда кўпинча режалаштирлаётган ҳосилдорлик
bx
a
y


(1) 
кўринишда қидирилилади. Бу ерда 
- вақтнинг дастлабки пайтидаги 
етиштирилган ҳосилдорлик, – йиллик қўшиладиган ўртача ҳосилдорлик, х 
йил. 
(1) формуладан кўринадики режалаштирлаётган ҳосилдорлик х нинг 
чизиқли функциясидан иборат бўлиб, унинг графиги тўгри чизиқ бўлади. 
Аммо турли факторларга кўра масалан об-ҳаво, уруғ сифати, ерни 
тайёргарлиги, экиш схемаси ва бошқа сабабларга кўра аслида олинган 
ҳосилдорлик режалаштирилган ҳосилдорликдан фарқ қилади. 
Аслида етиштирилган ва режалаштирилган ҳосилдорликлар орасидаги 
фарқни аналитик ифодасини 
кўринишда ёзиш мумкин. 
Энг кичик квадратлар методини моҳиятига кўра ва номаълум 
параметрлар шундай танланиши керакки 
(2) 
ифода энг кичик қийматга эга бўлсин. ва параметрларни қиймати ушбу 
системани ечимидан аниқланади: 
(3) 
Ҳақиқатан ҳам 
икки ўзгарувчили функцияни ва лар бўйича 
хусусий ҳосилаларини нолга тенглаш натижасида яъни 
, 
дан
(4) 
система ҳосил бўлади. Бундан эса (3) системани ўринли эканлиги келиб 
чиқади.
Айтайлик, фермер хўжаликларини жорий 2021 йил учун ғалла 
ҳосилдорлигини режалаштириш талаб этилган бўлсин. 
Фермер хўжаликни сўнгги 5 йил ичида олган ҳосилдорликлари ушбу 
жадвалда келтирилган. 
a
b
bx
a
y


a
b
2
1
)
(
)
,
(
i
i
n
i
bx
a
y
b
a
f





a
b





















n
i
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
y
x
x
b
x
a
y
x
b
an
1
1
2
1
1
1
)
,
(
b
a
f
a
b
0



a
f
0



b
f










































0
)
1
(
2
0
)
1
(
2
1
2
1
1
1
1
n
i
i
n
i
i
n
i
i
i
n
i
i
n
i
i
x
b
x
a
x
y
b
f
x
b
na
y
a
f

---