Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
420 
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАРДА АСОСИЙ ФАОЛИЯТ 
ДАРОМАДЛАРИНИНГ ҲИСОБИ ВА УНИНГ АМАЛДАГИ ҲОЛАТИ 
(INNOTEK INVEST МЧЖ мисолида) 
 
А.Н. Тўраев 
- ТМИ, профессор, и.ф.д. 
Б. Хасанов
–ТМИ, магистрант 
Мамлакатимиз иқтисодиёти тармоқларини модернизациялаш ва 
диверсификациялаш жараёнида хўжалик юритувчи субъектлар иқтисодий 
ҳолатини яхшилаш бугунги кунда долзарб аҳамият касб этади. Бугунги кунда 
хорижий инвестицияларни жалб қилишда ички аудитнинг корпоратив 
бошқарувдаги ролининг ортиб бориши натижасида алоҳида тузилма 
сифатида шаклланиши жаҳон амалиётида ички аудит бизнесни ҳимоя қилиш, 
рискларни минималлаштириш ва комплеанс назоратни амалга оширишнинг 
муҳим воситаси сифатида қўлланилмоқда. Республикамизда бухгалтерия 
ҳисоб тизимида халқаро андозаларнинг амалиётга татбиқ этилиши, хўжалик 
юритувчи субъектларда асосий фаолиятдан олинган даромадлар бўйича 
муомалалар ҳисобини юритишнинг янгича ёндашувни келтириб чиқармоқда. 
Ўзбeкиcтoн Рecпубликacини иннoвaциoн ривoжлaнтириш cтрaтeгияcида 
«халқаро 
тажрибани 
ҳисобга 
олган 
ҳолда 
корпоратив 
ҳуқуқни 
ривожлантириш ва корпоратив бошқарувнинг замонавий принципларини 
жорий этиш» [1] муҳим вазифалардан бири этиб белгиланган. Мaзкyр 
вaзифaлaрнинг бaжaрилишини тaъминлaш ички ayдит фaoлиятини тaртибгa 
сoлyвчи меъёрий-ҳyқyқий тизимни xaлқaрo стaндaртлaргa мoс рaвишдa 
ривoжлaнтириш, халқаро стандартлар асосида ички аудитни тaшкил этиш ва 
уни такомиллаштириш бўйича илмий-тадқиқот ишларини олиб боришни 
тaқозo этaди.
Хўжалик юритувчи субъектлар молиявий жиҳатдан барқарор бўлиши 
уларнинг фаолияти давомида олган даромаднинг тўғри шакллантирилиши 
билан боғлиқ. Даромад хўжалик жараёнлари натижасида хўжалик юритувчи 
субъектда келиб тушган тушумлар эвазига активлар микдорининг кўпайиши 
ёки мажбуриятларнинг камайишини англатади.
«Innotek invest» МЧЖ таркибидаги хўжалик юритувчи субъектлар 
асосий фаолият даромадлари тўғрисидаги маълумотлар бухгалтерия 
ҳисобида 9000 "Асосий фаолият даромадларини ҳисобга олиш счети»да олиб 
борилади.Иқтисодиётнинг саноат тармоғидаги хўжалик субъектларида 
даромаднинг асосий манбаси тайёр маҳсулотларни сотишдан тушган тушум 
ҳисобланса, ўз навбатида даромад ҳам хўжалик юритувчи субъект ушбу 
жараёнлар билан боғлиқ харажатларни қоплашнинг асосий манбаидир.
Даромаднинг бухгалтерия ҳисобида тан олишнинг умумий шартлари - 
уни хўжалик юритувчи субъектга келгусида иқтисодий манбанинг келиб 
тушиш имконияти вужудга келганда ва шу манбанинг миқдорини аниқ ва 
ишончли ўлчаш мумкин бўлганда тан олишдир. «Innotek invest» МЧЖ да №2-
сонли БҲМСга мувофиқ, даромадни тан олиш учун қуйидаги мезонлар 

---