Agora Qadimgi Yunoniston shaharlarida xalq yig'ilishi joyi, marka­ziy maydon

Glossariy
Agora — Qadimgi Yunoniston shaharlarida xalq yig'ilishi joyi, marka­ziy maydon.

Akveduk — ustida shaharga suv keladigan anhori bo'lgan baland ko'prik.

Altamir — Ispaniyadagi so'nggi paleolitga oid qoya rasmlari topilgan g'or.

Amfiteatr — sahna atrofida tomoshabinlar o'tirishiga mo'ljallangan qurilmalar bilan qurshalgan tomsiz katta inshoot.

Amfora — suyuq mahsulotlarni tashish va saqlash uchun mo'ljallangan bo'g'zi ingichka va qo'shaloq dastali katta ko'za.

Amulet — misrliklar fikricha, mabodo inson o'zi bilan birga olib yursa, yovuz ruhlar va balo-ofatlardan himoya qiluvchi kichik buyumlar; tumor.

Animizm — insonni qurshab turgan muhitda jonlar va ruhlarning mavjudligiga e'tiqod.

Antik tarix — Qadimgi Yunoniston va Qadimgi Rim tarixi.

Argonavtlar — oltin mo'ynani (sehrli qo'chqor terisini) izlab "Argo" de­gan ko'p eshkakli kemada daryoga chiqqan Ellada qahramonlari.

Ariylar — qadimgi xalqlar; tarjimasi "sodiqlar", "erkinlar" ma'nosini anglatadi; oriylar.

Arxeologiya — ashyoviy manbalarni o'rganuvchi va ular bo'yicha ta­rixiy o'tmishni qayta tiklovchi fan; qadimshunoslik.

Arxiv — davlatga oid hujjatlar saqlanadigan joy.

Arxitektura — binolar va boshqa inshootlarni barpo etish san'ati.

Avstralopitek — eng qadimgi odam turi.

Budda — Siddhartha Gautamaning ikkinchi ismi, laqabi; "Ma'rifatlan- 9an" tarzida tarjima qilinadi.

Buddaviylik — miloddan avvalgi VI asrda Hindistonda Siddhartha Gautama tomonidan asos solingan diniy ta'limot.

Danaylar — Gomer "lliada"da yunonlarni shunday atagan.

Delta — Nil daryosi O'rtayer dengiziga quyilayotganda uchburchaksi- mon yalpi manzarani yuzaga keltiruvchi makon.

Demokratiya — har bir fuqaro o'z mamlakatini boshqarish masalasi bo'yicha o'z fikrini bayon etadigan, shuningdek, davlat boshqaruvida ish­tirok etadigan ijtimoiy tuzum.

Diadohlar (vorislar) — Makedoniyalik Aleksandr vafotidan keyin turli hududlar ustidan hokimiyatni egallab olgan harbiy sarkardalar.

Diktator — favqulodda vaziyatlar ro'y bergan taqdirda tayinlanuvchi yakkaboshchi hukmdor.

Dinastiya (sulola) — birin-ketin hukmronlik qiluvchi podsholar urug'i; sulola vakillari ko'pincha bitta nom bilan aytilgan, masalan, ahamoniylar.

Ellada — Qadimgi Yunoniston.

Ellinlar — qadimgi yunonlar; dastlab Yunonistonning barcha aholisi shunday atalgan.

Falanga — og'ir qurollangan askarlarning bir necha, odatda 9 yoki 16 qator saf tortishi.

Fir'avn — Misr hukmdori; \tug' xonadon" ma'nosini anglatadi.

Freska — selgimagan suvoqqa chizilgan rasm.

Forum — yig'ilish joyi va bozor maydoni bo'lib xizmat qilgan shahar markazi.

Gilgamish — Mesopotamiyaning afsonaviy qahramoni, tarixiy shaxs. Uruk shahri podshosi.

Goplit — Qadimgi Yunoniston va Yunoniston-Makedoniya armiyala- rining og'ir qurollangan piyoda jangchisi.

Ibodatxona — muqaddas deb e'lon qilingan, odamlar xudolarga sig'ingan bino yoki joy.

"Iliada" — Gomerning Troya urushi haqidagi dostoni.

Imperiya — hukmdorning cheklanmagan hokimiyati joriy etilgan dav­lat.

Italiklar — Apennin yarimorolida istiqomat qilgan qadimiy qabilalar.

lyerogliflar — qadimgi yunonlar misrliklar yozuvini shunday atashgan; "muqaddas bitiklar" ma'nosini anglatadi.

Kapitoliy tepaligi — Rimdagi eng baland tepalik.

Kohinlar— ibodatxona ruhoniylari.

Koloniyalar — o'z yurtini tark etgan odamlar tomonidan yangi yerlarda asos solingan manzilgoh va shaharlar.

Konsul — Respublika davrida Rimdagi oliy siyosiy lavozim. Har yili saylangan ikki nafar konsul Senat va armiyaga rahbarlik qilgan.

Ko'chmanchilar — doimiy istiqomat joyiga ega bo'lmagan kishilar.

Legion — Rim armiyasida eng yirik jangovar birlik.

Metek —Afinada yashovchi ajnabiy.

Mixxat — shumerlar va forslarning qadimgi yozuvi.

Moxenjodaro — Hindistondagi eng qadimgi sivilizatsiya.

Mozaika — rangli sopol yoki st^isha parchalaridan devorda yoki polda ishlangan suvoqqa qadalgan manzsteali rasm.

Olimpiada o'yinlari — Pelopenos yarimorolidagi Olimpiya shahrida tort yilda bir marta Olimpiyalik Zevs sharafiga bag'ishlab o'tkaziladigan umumyunon sport musobaqalari.

Oykumena — Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi.

Papirus — poyasining mag'zi yozuv yozishga material tayyorlash uchun ishlatiladigan qamish.

Patritsiylar — senatorlarning avlodlari.

Piramida — mahobatli tosh inshoot, fir'avnlar maqbarasi.

Plebeylar— oddiy xalq, shaharliklar, kambag'allar.

Qarzdorlik qulligi — qarzni vaqtida qaytarmagan erkin fuqarolarning qullarga aylantirilishi jarayoni.

Qui — o'zga bir kishining mulki bo'lgan va ishchi kuchi sifatida ish­latiladigan erksiz odam ("so'zlovchi mehnat quroli"); qulni sotib olish va sotib yuborish mumkin bo'lgan.

Qurbonlik bag'ishlash — mehr-shafqatini qozonish maqsadida xu- dolarga tortiq etiladigan hadyalar.

Respublika — "umumiy ish" ma'nosini anglatadi; tuzum nomi,

Senat — "Oqsoqollar kengashi" ma'nosini anglatadi.

Strateg —Afinaning harbiy boshlig'i.

Sfinks — jasadi sherniki va boshi insonniki bo'lgan, piramidalarni qo'riqlovchi afsonaviy mavjudot.

Sivilizatsiya — jamiyat taraqqiyotining ancha yuksak darajasi.

Termlar — Qadimgi Rim shahridagi jamoat hammomlari.

Mumiyolangan jasad — dafn etishga tayyorlangan, maxsus uzoq saqlanuvchi moddalar qo'shilmalari bilan ishlov berilgan jasad.

Nekropol — qabriston; maqbara.

"Nom'lar — Misrdagi ilk davlatlar.

Tiran — mutlaq hokimiyatga ega bo'lgan hukmdor.

Varvar — dastlab: yunon tilida so'zlashmaydigan har qanday chet mamlakatlik kishi; keyinchalik bu so'z madaniylashmagan odamlarga nisbatan ishlatiladigan bo'ldi.

Xronologiya — asrlar, davrlar, vaqt o'lchovi haqidagi fan; turli-tuman voqealar sanasi xronologiya yordamida aniqlanadi va aniqlashtiriladi.

Zikkurat — tepasida ibodatxonasi bo'lgan zinapoyali yirik minora.

Shahar-davlat (polis) — tevaragidagi hududlarni tasarrufiga olgan o'zini o'zi boshqaruvchi shahar;