Агиографик асарлар тавсифига доир

Tadqiqot ob‟ekti va predmeti
. Tadqiqot manbai o‗zbek adabiyoti 
tarixida yaratilgan 
“holot”, “manoqib”, “manqaba”, “maqoma” va ba‟zan 
“tazkira”, “shajara” 
hamda
“tarix”
kabi istilohlar bilan qo‗llanib kelipgan 
janrlardagi asarlardan iborat. Bunday asarlar o‗zbek adabiyotshunosligi 
nazariy va amaliy taraqqiyotida tutgan o‗rniga ko‗ra tadqiqqa tortiladi. 
Tadqiqotning maqsad va vazifalari
. Tadqiqot maqsadi o‗zbek 
adabiyotida yaratilgan agiografik asarlarga xos xususiyatlarni ilmiy tahlil 
qilish va ularning adabiy maqomini belgilashdan etishdan iborat. Bu quyidagi 
vazifalarni bajarishni taqozo qiladi: 
– o‗zbek adabiyoti tarixida yaratilgan ―holot‖, ―manoqib‖, ―manqaba‖, 
―maqoma‖, ―tazkira‖, ―shajara‖ va ―tarix‖ kabi janrlardagi asarlar 
mundarijasini aniqlash; 
– agiografiyaning agiografik asarlardagi ko‗rinishini baholash; 
–
agiografik asar ilmiy tavsifini yaratish; 
– agiografik asarlar mavzu ko‗lamini aniqlash; 
– agiografik asarlar janriy tasnifini yaratish; 
–
agiografik tazkiralarda badiiy obraz yaratish muammosini o‗rganish; 
– agiografik asarlarning inson barkamolligiga ta‘sirini baholash. 
Mavzu 
bo„yicha 
qisqacha 
adabiyotlar 
tahlili
. 
O‗zbek 
adabiyotshunosligida bir qator agiografik asarlar tadqiqot doirasiga tortilgan. 
O‗zbek mumtoz adabiyoti, xususan navoiyshunoslikda amalga oshirilgan 
ko‗plab ilmiy ishlarda bu mavzuga aloqador ma‘lumotlar keltiriladi. Ular 

---

6 
orasida, ayniqsa keyingi davrlarda yaratilgan N.Komilovning bir necha 
kitobi
3
, I.Haqqulning ―Tasavvuf va she‘riyat‖ deb nomlangan asari
4
, 
H.Boltaboev tomonidan tartib berilgan ―Islom tasavvufi manbalari‖ 
majmuasi
5
alohida ahamiyatga ega. Bundan tashqari, xorij va rus 
adabiyotshunosligida ba‘zi entsiklopediyalar
6
, shuningdek, Ye.E.Bertelsning 
―Sufiylik va sufiylik adabiyoti‖
7
, A.Kurbanmamedovning ―Sufiylikning 
estetik ta‘limoti‖
8
, M.T.Stepanyantsning ―Tasavvufning falsafiy xossalari‖
9
kabi asarlaridan ham mavzuga doir ma‘lumotlarni olish mumkin. 
Xorijiy adabiyotlarda agiografiya va uning mohiyati bir qadar ochib 
berilgan. 
Lekin 
o‗zbek adabiyotshunoslarining aksariyat asarlarida 
agiografiya va agiografik xususiyatlarga deyarli e‘tibor qaratilmaydi. Ularda 
ko‗proq asarning g‗oyaviy va axloqiy xususiyatlariga diqqat qaratiladi. Yoki 
asarda zikr etilgan shaxsning muallif biografiyasida o‗ynagan roliga baho 
beriladi. Bunday holatlar agiografik asarlar ustida tadqiqot olib borish 
zaruratini keltirib chiqaradi.