Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

O‘ZBEK TILI DARSLARIDA O‘QUVCHILAR OG‘ZAKI NUTQINI O‘STIRISHDA
MULTIMEDIA VOSITALARINING O‘RNI 
 
JUMANOVA Z.R., Nizomiy nomidagi TDPU. 
 
O‘zbek tilini о‘qitishdan kо‘zlanadigan asosiy maqsadlardan biri о‘quvchilarni shu tilda gapirishga о‘rgatish - 
ularning og‘zaki nutqini о‘stirishdir. Dasturda nutq o‘stirishga alohida bo‘lim ajrtilgan. Bu o‘rinda shuni alohida 
ka’kidlash joizki, nutq o‘stirish barcha mavzularning tarkibiy qismiga aylanmas ekan, uning samaradorligiga umid 
bog‘lab bo‘lmaydi. O‘zbek tili mashg‘ulotlarida o‘quvchilarning ko‘p hollarda tutilishi, to‘xtab qolishi, so‘zni aniq 
talaffuz eta olmasligi, yozishda ba’zan harf, bo‘g‘in, so‘zlarning tushib qolishi mana shu fiziologik holat tufayli sodir 
bo‘ladi.
О‘zbek tilini о‘qitish mazmunini ishlab chiqish hamda metodikasini yangi pedagogik va axborot 
texnologiyalarini yaratish maqsadi bilan tadqiq qilishni yangi sifat bosqichiga xos davlat buyurtmasi deb hisoblash 
kerakligi ana shular bilan izohlanadi. 
124 

---

Ta’lim rus va qardosh tillarida olib boriladigan maktablarning boshlang‘ich sinflarida o‘zbek tili darslarini 
to‘g‘ri, samarali tashkil etish o‘quv materialining o‘quvchilar yoshi va bilim saviyasiga mos bo‘lishiga, o‘quv 
topshiriqlarining mazmuni, izchilligi va izlanuvchanligiga, darslarning metodik qurilishiga bog‘liq. O‘qituvchilar dars 
qurilishini topshiriqlar doirasida rejalashtiradilar, ba’zi holatlarda ularga muayyan o‘zgartirishlar kiritadilar, o‘zlari 
ishlab chiqqan qo‘shimcha materiallardan foydalanadilar. 
O‘zbek tili darslarida o‘quvchilarning shu tildagi nutqini o‘stirishda darslikdagi matnlarda qo‘llangan leksik 
birliklarning ma’nosini tushuntirish, talaffuzi va imlosini o‘rgatish, nutqda qo‘llash malakalarini egallashlariga 
qaratilgan o‘quv topshiriqlari tizimini ishlab chiqish va qo‘llash muhim ahamiyat kasb etadi. Qo‘shimcha ta’limiy 
topshiriq hamda ish turlari vaqt imkoniyatidan va o‘quvchilarning qobiliyatidan kelib chiqib bajartiriladi. 
O‘zbek tili darslarida o‘quvchilarning shu tildagi nutqini o‘stirishda darslikdagi matnlarda qo‘llangan leksik 
birliklarning ma’nosini tushuntirish, talaffuzi va imlosini o‘rgatish, nutqda qo‘llash malakalarini egallashlariga 
qaratilgan o‘quv topshiriqlar tizimini ishlab chiqish va qo‘llash muhim ahamiyat kasb etadi. Qo‘shimcha ta’limiy 
topshiriq hamda ish turlari vaqt imkoniyatidan va o‘quvchilarning qobiliyatidan kelib chiqib bajartiriladi. 
Xulosa qiladigan bо‘lsak, har bir sо‘z nutqiy faoliyatning to’rtala turi uchun xizmat qila oladigan zahira 
sifatida alohida-alohida ish turlarini amalga oshirish natijasidagina nutqqa singadi. Ta’kidlash joizki, boshlang‘ich sinf 
o‘quvchilarning o‘zbek til
idagi og‘zaki nutqini о‘stirish uchun ularni shu tilda sо‘zlash va о‘zaro so‘zlashish 
mashqlariga kо‘proq jalb etish, bu bilan birga multimedia vositalaridan dars jarayonida foydalanish kutilayotgan 
natijaga erishishning eng samarali usullaridan hisoblanadi. Shuni ta’kidlash lozimki,o‘zbek tili darslarida zamonaviy 
axborot kommunikatsion texnologiyalaridan foydalanish boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida o‘zbek tilini o‘rganishga 
bo‘lgan qiziqishni ,orttirish va o‘zbek tilida ravon so‘zlash, erkin fikrlash imkoniyatini yaratib beradi. Bunday 
imkoniyat ta’lim tizimida ham o‘z aksini topish zarur. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining o‘qitishning zamonaviy 
axborot texnologiyalari asosida tashkil etishi bunday muammoning yechimi bo‘la oladi.