Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni


ЎҚИТИШДА МУАММОЛИ ВАЗИЯТ ЯРАТИШ –ЎҚУВЧИЛАРНИНГ МАНТИҚИЙ



Download 5,66 Mb.
Pdf ko'rish
bet362/427
Sana22.02.2022
Hajmi5,66 Mb.
#82351
1   ...   358   359   360   361   362   363   364   365   ...   427
Bog'liq
form 312-27294

ЎҚИТИШДА МУАММОЛИ ВАЗИЯТ ЯРАТИШ –ЎҚУВЧИЛАРНИНГ МАНТИҚИЙ 
ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРТИДИР 
 
ЭРГАШЕВА М., ЖДПИ. 
 
Таълим-тарбия онг маҳсули, лекин айни вақтда онг даражаси ва унинг ривожини ҳам белгилайдиган, 
яъни халқ маънавиятини шакллантирадиган шу асосида онгни ўзгартирмасдан туриб, маънавиятни 
ривожлантириб бўлмайди. 
Мактаб, таълим –тарбия масаласи давлат ва жамият назоратида бўлиши асосий қонунимизда белгилаб 
қўйилган. Шу билан бирга бу кенг жамоатчилик, бутун халқимизнинг иштироки ва қўллаб-қувватлашини талаб 
қиладиган умумий масаладир. Шуни унутмаслигимиз керакки, келажагимиз пойдевори билим даргоҳларида 
яратилади, бошқача айтганда, халқимизнинг ертанги куни қандай бўлиши фарзандларимизнинг бугун қандай 
таълим- тарбия олишга боғлиқ. Бунинг учун ҳар қайси ота-она, устоз, мураббий ҳар бир бола тимсолида аввало 
шахсни кўриши зарур. Ана шу оддий талабдан келиб чиққан ҳолда, фарзандларимизни мустақил ва кенг 
фикрлаш қобилиятини шакллантириш, онгли яшайдиган комил инсонлар этиб вояга етказиш- таълим-тарбия 
соҳасининг асосий мақсади ва вазифаси бўлиши лозим, деб қабул қилишимиз керак. Бу эса таълим ва тарбия 
ишини уйғун ҳолда олиб боришни талаб этади. 
Таълимни тарбиядан, тарбияни эса таълимдан ажратиб бўлмайди – бу шарқона қараш, шарқона ҳаёт 
фалсафаси. 
Шунинг учун ҳан мустақилликнинг дастлабки йилларданоқ бутун мамлакат миқёсида таълим ва 
тарбия, илм-фан, касб – ҳунар ўргатиш тизимини тубдан ислоҳ қилишга ниҳоятда катта зарурат сезила 
бошлади. Уни амалга ошириш йўллари ишлаб чиқилди. 
Matematika o’qitishda nazariy bilimlarni ongli ravishda chuqur egallash ko’zda tutiladi,chunki buningsiz 
matematik faktlarning amaliy masalarni o’rganishga ongli ravishda qo’llanilishi haqida so’z borishi mumkin emas. 
O’quvchilarning o’quv muommolarini hal qilishga jalb qilish ularning logika qonunlarini egallashlari uchun ajoyib 
vositadir.chunki muammoli vaziyat yaratih uni dasrda hal qilish o’quvchilarni haqiqatdan (sodda masala ustida bo’lsa 
ham) ilmiy tadqiqot ishlariga tortishdir. 
Har qanday bilib olish faoliyati tadqiqot muammosining qo’llanilishidan boshlanadi.O’quvchilar oldiga 
qo’yiladigan muammolar bitta yoki bir necha dars davomida hal qilinishi mumkin.Yanga terminlar kiritilishi bilan 
bo’g’liq kichkina muammoli savollarga misollar keltiramiz: 
-Nima uchun uchburchakka uchburchak deb nom berigan?Unga o’zining hossalariga mos boshqa nom berish 
mumkin edimi? 
-Yoyiq burchak degan nomni qanday qilish mumkin? 
-Siz bir burchagi to’g’ri bo’lgan uchburchakni nima deb atagan bo’lar edingiz?(Savol o’quvchilarni bu termin 
bilan tanishtirishdan oldin beriladi.) 
377 


Har bir muammo ma’lum mantiqiy bog’lanishga asoslangan bo’ladi.Shuning uchun muommoli vaziyatlar 
o’quvchilarning hatolaridan kelib chiqishi mumkin,bu xatolarni o’ziga xos eng sodda sofizm deb qarasa bo’ladi. 
Sofizmlarni tahlil qilish-fikr va nutqning ochiq va aniqligi uchun kurash,tafakkurning tanqidiy bo’lishini 
tarbiyalovchi logikaning asosiy qonunlarini anglatish uchun kurash,xodisalarga baho berishga ob’ektiv va har 
tomonlama yaqinlashishdan iboratdir.Eng sodda sofizmlarni matematika kursini o’rganishning dastlabki paytlaridan 
boshlab kiritish mumkin.Bir necha arifmetik va algebraic misol keltiramiz. 
1.Sofizm.”10=8” (“aralash amalllar tartibi” qoidasini noto’g’ri ishlatish) . 
2+3*2 ifodasini ikki usul bilan bajaramiz: 
a) 
2+3*2=(2+3)*2=10 (amallarni bajarish tartibida bajaramiz). 
b) 
2+3*2=2+6=8 (oldin II bosqich amalni,so’ngra I bosqich amalni bajaramiz ).
2. Sofizm. “14=18” (gruppalash qonunini noto’g’ri ishlatish). 
2+4*3 ifodani hisoblaymiz: 
a). 2+4*3= 2+12=14 (amallar tartibi qoidasi bo’yicha). 
b). 2+4*3=(2+4)*3=6*3=18 Gruppalash qonunini qo’shish uchun ham,ko’paytirish uchun ham o’rinlidir,demak,bu erda 
uni qo’llash mumkin,chunki hisoblanayotgan ifoda qo’shish va ko’paytirish amalidir. 2+4 gruppani ularning yig’indisi 
bilan amashtiramiz. Ikkala hisoblash ham to’g’ri,demak, 14=18. 
3. Sofizm.”2*2=5” (nolga bo’lish). 
4*(2-2)=5*(2-2). Bu to’g’ri! Ikkala qismini 2-2 ga bo’lamiz va 4=5, ya’ni 2*2=5 chiqadi. 
4.Sofizm. “2*2=2” (amallar tartibi qoidasini noto’g’ri ishlatish). 
8-5+1 ifodasini hisoblaymiz. Oldin ayiramiz, so’ngra qo’shamiz javobi 4 bo’ladi. Endi oldin qo’shamiz so’ngra 
ayiramiz, javob 2 bo’ladi. Bu bir xil ifoda bo’lgani uchun 4=2, ya’ni 2*2=2! 
5.Sofizm. “2*2=1”. (noto’g’ri yozuv). 
=1=4. Tengliklar zanjirining oxirgi ikki qatorini olib , 2*2=1 ni hosil qilamiz. 
6.Sofizm. Termometr ertalab -20

ni ko’rsatdi
. Kunduz kuni yana sovuqroq bo’ldi.Temperatura 5
0
ga pastga 
tushdi.Natijada juda issiq bo’ldi.Buni isbotlaylaymiz: -20
0
-5
0
=+25

(“qoida”:ikkita minus plyus bo’ladi!). 
7.Sofizm.”Har qanday son-tub son ”. 
Haqiqatdan ham,1 ga va o’z-o’ziga bo’linadigan son –tub sondir.Har qanday son esa 1 ga va o’z-o’ziga bo’linadi, 
demak hamma solar tub sondir. 
8.Sofizm.”36=125” (Xato darajalarni ko’paytirish qoidasini ishlatishdadir). 
2
2
*3
2
=4*9=36. Lekin darajalarni ko’paytirishda ko’rsatkichlar qo’shiladi : 
2
2
*3
2
=(2+3)
2+2
+5
4
=625, ya’ni 36=625. 
Bunday sofizmlarni tahlil qilish imkoniyatlari geometriyada juda kattadir,chunki o’quvchilarning javobidagi har bir 
notiqlik sohta isbot uchun bahona bo’lishi mumkin.Yechilishi yangi bilimlarga ega bo’lishni talab qiladigan masalalarni 
yechishda ham muammoli vaziyat vujudga keltirish oson bo’ladi.Bunda bilib olish jarayonining tarangligini saqlash 
uchun almashinib turuvchi muammoli savollar zanjirini hosil qilish foydalidir.

Download 5,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   358   359   360   361   362   363   364   365   ...   427




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish