“Agar siz matematikani juda murakkab deb o’ylasangiz, hayotning qanday murakkab ekanligini bilmas ekansiz”

Sonli va harfiy ifodalar

Urisbayeva Ayjamal

BT 203-guruh

Mavzu:Sonli va harfli ifodalar.
6 sm

6 sm
Sonlar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar sonli ifodalar deyiladi.
4 sm
4 sm
P=2∙(6+4)=2∙6+2∙4=20
6 sm

6 sm
Sonlar, harflar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar harfli yoki harfiy ifodalar deyiladi.
a sm
a sm
P=2∙(6+a)=2∙6+2∙a
Masala:
Ishchi 2 soat ishladi. U birinchi soatda 12 dona, 2-soatda esa 1-soatdagidan m dona ko’p detal tayyorladi. Ishchi ikki soatda tayorlagan detallar sonini ifodalaydigan harfli ifoda tuzing.a) m=4 va b) m=8 ga teng bo’ladigan qiymatlarini toping.
1-soatda-12 dona d
2-soatda-12+m dona d
Yechish:
12+12+m (dona) detal
a)m=4: 12+12+4=28 (dona) detal
b)m=8: 12+12+8=32 (dona) detal
Javob: Ishchi ikki soatda
m=4: 28 dona,
m=8: 32 dona detal tayyorlagan.
?ta detal

5

№188
Sonli ifodaning qiymatini toping.

• 13∙5+98=65+98=163
• 127+108:3-24= =127+36-24=139
• 12∙8+98-35= =96+98-35=159

• 13∙5+98=



• 127+108:3-24=



• 12∙8+98-35=

5

№189
Harfli ifodaning qiymatini toping.
a)128-31=97 b)39-18=21
128-43=85 124-18=106
128-59=69 215-18=197
d)35+0=35
35+10=45
35+100=135



a)128-b=
b=31; 43; 59
b)b-18=
b=39; 124; 215
c)35+x=
x=0; 10; 100

5

№190
Harfli ifodaning qiymatini toping.
a)(128-12∙3)+(14∙3-18)=116
(128-12∙4)+(14∙4-18)=118
(128-12∙5)+(14∙5-18)=120
b)(30∙4-25)-(20∙4+10)=5
(30∙8-25)-(20∙8+10)=45
(30∙10-25)-(20∙10+10)=65




a) (128-12b)+(14b-18)=
b=3; 4; 5

b)(30y-25)-(20y+10)=
b=4; 8; 10
Yangi mavzuni mustahkamlash
Savollar:

• Sonli ifodaning qiymati qanday topiladi?
• Qanday ifoda sonli ifoda bo’ladi?
• Sonli ifodaga misollar ayting.
• Harfli ifoda deb nimaga aytiladi?
• Harfli ifodada son qiymatni bersak, natija nima chiqadi?
• Harfli ifodaga misollar keltiring.

Javoblar:

• Sonli ifodada amallar belgilangan tartibda bajarilsa, sonli ifodaning qiymati hosil bo’ladi.
• Sonlar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar sonli ifodalar deyiladi.
• 15+28-12, 78+26+69,…
• Sonlar, harflar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan ifodalar harfli yoki harfiy ifodalar deyiladi.
• Harfli ifodada son qiymatni bersak, natija son chiqadi.
• 14+b-a, 48+g-k+18,… .