Afaziyaning nutqda voqyelanish omillari bitiruv malakaviy ishi

DINA
MIK
 A
FAZIY
A
 

---

35 
Bemor qandaydir kengaytirilgan matnni bayon qila turib uni nutq tug„ilishi 
jarayonida qurmaydi, balki uni yodlab olingan yaxlit blok holatida talaffuz etadi.
Dinamik afaziya “Brok zonasi”ning old tarafida joylashgan miyaning chap yarim 
sharining orqa chakka qimlarining shikastlanishi bilan bog„liq. 
Bu erda nutqiy nuqson asosan nutqiy o„z-o„zidan emas va faol emaslikda namoyon 
bo„ladi. T.V. Axutina dinamik afaziyaning ikki turini ajratib ko„rsatgan. 
Birinchi turi nutqning dasturlash funksiyasining buzilishi bilan ifodalanadi, bunda 
afaziyaga chalinganlar, asosan, maxsus “dasturlash faoliyatini” talab etmaydigan 
tayyor nutqiy shtamplardan foydalanadilar. Ularning nutqi suhbatdagi javoblarning 
qashshoqligi, bir bo„g„inliligi bilan ajralib turadi. Ikkinchi turida esa grammatik 
tuzilmalashtirish funksiyasining buzilishi ustun va nutqida “moslashtirish” xatolari 
ko„rinishida namoyon bo„luvchi ekspressiv agrammatizmlar, shuningdek, 
“telegraf usuli”dagi hodisalar ko„rinishida namoyon bo„ladi.
15
Talaffuz etishdagi 
qiyinchiliklar sezilmas darajadadir.
Neyrolingvistika tilshunoslik va neyrofiziologiya fanlari oralig„ida vujudga kelgan 
fan bo„lib, nutqiy kamchiliklarni o„rganadi. Afaziya neyrolingvistika fanining 
yo„nalishlaridan biri bo„lib, uning asosida bosh miyaning shikastlanishi natijasida 
yuzaga keladigan nutqdagi nuqsonlar yotadi. Yuqorida A.R. Luriya qilgan tasnif 
bo„yicha afaziya turlarini ko„rib o„tdik. A.R.Luriya miya shikastlanishini uchta 
blok asosida tasnif qilgan. Ishda Luriya tasnifi bo„yicha afaziya turlariga 
yondashildi. Birinchi blokda miyaning Broka markazi shikastlanishi natijasida 
afaziyaga chalinganlar gapirolmay qolishi, ikkinchi blokda so„zlarni va gaplarni 
eshitib anglab olishning yo„qolishi va uchinchi blokda afaziyaga chalinganlar o„z 
fikrini bildira olmasligi, ya‟ni idrok qila olmasligi ko„rsatib o„tilgan. Demak, bosh 
miyaning shikastlanishi insonning nutqiy faoliyatiga o„z ta‟sirini ko„rsatadi va turli 
nutqiy kamchiliklarni yuzaga kelishiga sabab bo„ladi.
 
15
Ахутина Т.В. Нейролигвистический анализ динамической афазии. – М, 1975 

---

36