Afaziya va uning turlari

AFFERENT MOTOR AFAZIYA

Bemorlar ayrim vaqtlarda faqatgina oddiy oral pozalarni o‘xshatishnigina eplay oladilar, biroq ularni og‘zaki buyruqlar asosida ko‘p hollarda amalga oshira olmaydilar. Til va lablarning tartibsiz harakatida namoyon bo‘luvchi pozalarni qidirish kuzatiladi. Artikulyatsion apraksiya afaziyaning ushbu turining birlamchi nuqsoni hisoblanadi va butun sindromning “o‘zagi”ni tashkil qiladi. Afaziyaga chalinganlar artikulyatsiyasiga ko‘ra yaqin bo‘lgan tovushlarni aralashtirib yuboradilar, har doim ham ularni akustik namuna asosida takrorlay olmaydilar. Ko‘pincha bemorlarda hattoki unli tovushlarni takrorlashda ham qiyinchiliklar yuzaga keladi. Fonemaning artikulyatsion obrazini ko‘ra olishga tayanish vazifani birmuncha osonlashtiradi.

Efferent motor afaziya
Efferent afaziya – (efferents – chiqaruvchi; efferentlar – reflektorli yoyning yakuniy qismi) birinchi marotaba 1861 yilda P.Broka tomonidan ta’riflangan. U miya chap yarim sharining premotor qobig‘ining pastki qismlarining shikastlanishi natijasida yuzaga keladi. Fikr bildirish grammatikasini parchalanishiga va nutqiy stereotiplarning inertligi oqibatida bir so‘z yoki bo‘g‘indan boshqa so‘z yoki bo‘g‘inga o‘tishning murakkabligiga sabab bo‘ladi.⁷

EFFERENT MOTOR AFAZIYA

Me’yoriy holatida u bitta oral yoki artikulyatsion harakatning boshqasi bilan ravon almashinuvini ta’minlaydi. Bu esa artikulyatsiyalarning suksessiv ketma-ketlikda tashkillashtirilgan qatorlarga, ya’ni A.R.Luriyaning nomlashiga ko‘ra “kinetik harakatlantiruvchi musiqaga” birlashishi uchun zarur.⁸ Harakatlantiruvchi zonalarning o‘choqli shikastlanishida artikulyatorli harakatlarning patologik inertligi yuzaga keladi. Bir artikulyatsion pozadan ikkinchisiga erkin o‘tishga to‘sqinlik qiluvchi perservatsiyalar paydo bo‘ladi. Buning natijasida afaziyaga chalinganlar nutqi uzuq-yuluq bo‘lib boradi. Iboraning alohida parchalarining tutilib qolishi bilan kechadi. Nutqning talaffuz etiladigan tomonining bu kabi nuqsonlari nutqiy funksiyaning boshqa tomonlarining ham tizimli buzilishlariga sabab bo‘ladi: o‘qish, yozish, qisman nutqni tushunish. Shunday qilib, artikulyatsion apraksiyalar ayrim jihatlargagina tegishli bo‘lgan afferent motor afaziyadan farqli ravishda, efferent afaziyada u ularning seriyalariga tegishli bo‘ladi. Afaziyaga chalinganlar alohida tovushlarni nisbatan osonroq talaffuz etadilar, biroq so‘z va iboralarni talaffuz qilishda jiddiy qiyinchiliklarga duch keladilar. Motor afaziyaning bu shaklida alohida tovushlarni talaffuz qila oladi, lekin so‘z va iboralarni talaffuz qilayotganda bir tovush talaffuzidan ikkinchi tovush talaffuziga o‘tayotganda qiynaladi. Buning natijasida o‘z fikrini , ya’ni so‘zlarni, gaplarni uzuq-uzuq holda talaffuz qiladi.

.