Ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлаш асослари 1-Маъруза

- келиб чиқиши бўйича хавфлар: табиий, техник, экологик, аралаш бўлади;
- расмий стандартга асосан физик, химиявий, биологик ва руҳий турларга бўлинади;
- салбий оқибатларнинг рўй бериш вақти бўйича импулсий (беихтиёр ҳаракат) ва кумулятив (тусатдан келувчи) турларда бўлади;
- хавфлар тарқалишига йўл қўймаслик бўйича (локализатсия) – литосфера, гидросфера, атмосфера ва коинот билан боғлиқ бўлади;
- келиб чиқадиган оқибатларига кўра чарчаш, касалланиш, жароҳатланиш, ҳалокатлар, ёнғинлар кўринишида бўлади;
- келтирадиган зарари бўйича ижтимоий, техник, экологик ва бошқа турларга бўлинади;
- намоён бўлиши бўйича маиший, спорт, йўл-транспорт, ишлаб чиқариш ва ҳарбий бўлади;
- оламга таъсири бўйича ўта таъсирчан (заҳарлар, кислоталар) ва суст (наркотик моддалар, арок, сигарет) бўлади. Суст таъсир деганда одамнинг ўзи сабабчи бўладиган хавф тушунилади.
Сабаб ва оқибатлар. Яширин хавфларни амалга ошишига олиб келадиган шароит-сабаб деб аталади. Сабаблар, жароҳатлар, юқумли касалликларни кенг тарқалиши (епидемия), атроф-муҳитга зарар ва бошқа хил оқибатларни келтириб чиқаради.
Хавф, сабаб, оқибат учлиги-бу яширин хавфларни ва зарарларни амалга оширувчи мантиқий жараёндир. Масалан: Заҳар (хавф)- дори тайёрлашнинг хатоси (сабаб)- заҳарланиш ( кунги лсиз оқибатлар).
Мутлоқа хавфсиз бўлган иш (фаолият) бўлиши мумкин эмас. Демак, фаолият қандай бўлмасин, унда яширин хавф бўлади. Бу аксиома ҳаёт фаолият хавфсизлигида методологик аҳамиятга эга.
Таваккал назарияси. 1950-йил сентябр ойида Германиянинг Кёлн шаҳрида бўлиб ўтган биринчи жаҳон қонгресида ҳаёт фаолият хавфсизлиги фан деб қабул қилинди. Олимлар ўз маърузаларида «таваккал» тушунчасини қўлладилар ва бу тушунчани ҳар бир олим ўзича талкин килди. Масалан, В.Маршал «таваккал, бу хавфнинг миқдорий баҳосидир» деди. Миқдорий баҳо кунгилсиз ҳодисаларни аниқ бир давр ичида бўлиб ўтган сонининг бўлиши мумкин бўлган сонига нисбатидир. «Таваккал»ни аниқлашда нимани «таваккали» дейиш мумкин саволига жавоб бериш керак.
Таваккалнинг турлари. Таваккал икки хил бўлади: шахсий «таваккал»- айрим шахс учун аниқ хавф тури; ижтимоий ёки кўпчилик «таваккали»- такрорий ҳодисалар натижасида жароҳатланган инсонлар орасидаги боғлиқлик. Бизда ҳозирча ижтимой «таваккал» бўйича ҳеч қандай маълумот йўқ. Хорижда эса алоҳида ишлаб чиқариш корхоналари, саноат тармоқлари, хавф турлари бўйича тўлиқ маълумотлар мавжуд.
Жамоат «таваккали» хавфни субъектив (бошқача) равишда қабул этади. Одатда кўпчилик кам учрайдиган ва кўп қурбон бўлган воқеаларга кескин равишда аҳамият беради. Масалан, ишлаб чиқаришда ҳар йили ўрта ҳисобда 200-250 киши ҳалок бўлади. Аммо бир ҳалокатда 5-10 киши қурбон бўлгани олдинги маълумотлардан кўра одамларга кўпроқ таъсир қилади. Кишиларнинг бу руҳий ҳолатини қабул қилиши мумкин бўлган «таваккал» масаласи курилганда ҳисобга олиш лозим.