Адсорбцион хроматография усули асослари

18.Моддаларнинг колонкада ушланиш вақти нималарга асосланади ва у асосан қайси анализ турларида ишлатилади.
Газ хроматографлари қуйидаги қисмлардан иборат: газ манбаи,редуктор, текширилувчи аралашма миқдорини ўлчагич, хроматографик колонка, детекторлар, термостат, дозатор, ёзиб олувчи қурилма. Газ манбаи редуктор орқали ўтгач газ (азот, аргон ва б.) текширилувчи моддалар аралашмаси билан бирга хроматографик колонкага юборилади. Хроматографик колонкада моддалар аралашмаси айрим-айрим ажралади.

Колонка, дозатор, детектор термостатга жойлаштирилган.

Детекторда - хроматографик колонкадан чиқаётган газ таркибини ўзгариши натижасида электрик импульс ҳосил бўлади. Бу импульс ўзгариши ёзиб олувчи лентада чизиқлар шаклида акс эттирилади, уни хроматограмма дейилади ва бу чизиқ асосида модда сифати ҳамда миқдори аниқланади. Тузилиши ва ишлаш усулига кўра каторометр, алангали ионланиш, электрон ташувчи ва термоион детекторлар бўлади.

Катарометр - иссиқлик ўтказиш хусуситини ўлчайди, у тоза қўзғалувчан газ билан модда аралашмаси орасидаги иссиқлик ўтказиш фарқини аниқлайди.

Детекторлар (қайси тури бўлишидан қатъий назар) қабул қилган импулс кучайтиргич орқали ёзиб олувчи потенциометр қурилмага узатилади. Хроматографик қоғозда ёзилган эгри чизиқ - хроматограмма деб аталиб, ҳосил бўлган ҳар бир эгри чизиқ хроматографик колонкада ажралган айрим моддаларга хос ҳисобланади. Хроматограммадаги тўғри чизиқ ( 0 чизиғи ) тоза қўзғалувчан фазани колонкадан ўтишини билдиради. Чизиқда хосил бўлган бўртиқ синиқ чизиқлар эса (пиклар) бирор моддани ажралганини билдиради.

Хроматограмма моддани колонкада ушланиш вақти, хроматограмма баландлиги (h)₁, хроматограмма асоси (0)₁ асосни, ярим ўлчами (µ) хроматограмма юзаси билан характерланади.

Синиқ чизиқ оралиғидаги юза ушбу формула билан аниқланади.

S = h . µ

Газ хроматографиясида моддани асосий характеристикаси хроматографик колонкада ушланиш вақти ёки масофаси билан характерланади.

Ушланиш вақти ёки масофа моддани колонкага юборилгандан то максимум пик ҳосил бўлгунча кетган вақт (ёки масофа) ҳисобланади. Сорбентга шимилган газнинг ушланиш вақти ўлик ушланиш вақти дейилади.

Модданинг чин ушланиш вақти модда ва газ компоненти аралашмаси ушланиш вақтидан ўлик ушланиш вақти (t_m) айирмасига тенг.