Қадимги юнон-рим тарихи

“Dunyo to`foni” to`g`risidagi afsona 
 
Gilgamesh  to`g`risidagi
71
  Akkad  afsonasi  Mesopotamiya    afsonalarining      eng  ajoyiblaridan 
biri bo`ladi. Gilgamesh to`g`rusidagi ilk qo`shiqlar  er.avv. III ming yillikda paydo bo`ldi. Topilgan 
afsonalar  shumer,  akkad
72
,  xurrit,  xett  tillarida  mixxatda  yozilgan.    Dostonda  Gilgameshining 
qahramonlari  to`g`risida    hikoya  qilinadi.    Gilgamesh  do`sti    Enkidani  o`limidan  so`ng  o`z  xalqi  
uchun  abadiy  yoshlik  gulini  topish  maqsadida  uzoq    izlanishlardan  so`ng    to`fondan  qutilib  
xudolarni irodasi bilan  o`z xotini bilan abadiy  hayotni olgan Utnapishti bilan uchrashadi,  topgan 
gulni    u  cho`milayotgan    paytda  ilon  tortib  ketadi.  Utnapishti    to`fon  to`g`risida  Gilgameshga   
hikoya qiladi. To`fonni sababi xudolarni  g`azabi deb tushintiradi.  Odamlarni bo`ysunmasliugidan  
norozi bo`lgan xudolar  yerga jala yuboradilar.  Suv butun mamlakatni bosadi, xudojo`y Utnapishti  
va uni oilasidan  boshqa hamma  halok bo`ladi.  
To`fon  to`g`risidagi    Mesopotamiya  afsonasi    suv  toshqini  mumkin  bo`lgan    tabiiy  sharoitlarda  
paydo  bo`ldi.  Daryolarni  toshqini   natijasida  ko`p  dalalar  suv ostida qoldi.   Toshqinlar o`sha davr  
odamlari uchun  butun dunyoni suv bosganiday tuyildi. Afsona haqiqiy  suv toshqini bo`lgan  joy 
to`g`risida  hikoya  qiladi.    Ikki    daryo  oralig`i    janubidagi  Ur  shahrini        qazib        ochgan        ingliz   
arxeologi   Leonard Vulli afsonada suv  toshqini haqiqatda bo`lgan  joyni isbotlab berdi. U er.avv. 
III  ming  yillik  boshlaridagi  podshoning  hashamatli  dafnlari  ostida    madaniy  qoldiqlarsiz,  sopol 
parchalari  bilan  2,5dan  3,5  metrgacha  loyqa    qatlamini  topdi.  “Toza”  qatlam  “to`fon”  toshqini 
qoldiqlaridir. Toshqin butun dunyoni  suv bosishi
 
emas,  Janubiy Mesopotamiyani suv  ostiga   qoldirgan    toshqin edi xolos.  
 
 
To`fon to`g`risidagi afsona boshqa  xalqlarda ham  misol uchun  Hindiston va Xitoyda ham mavjud. 
 
Хрестоматия по истории  древнего мира. М., 1991. 63 стр 
 
8. Utnapishti unga Gilgameshga xabar beradi: 
9. “Men Gilgamesh sirli so`zni ochaman 
10. Va ilohlar sirini senga hikoya qilaman men  
11. Shurippak, shahar qaysiki sen bilasan, 
12. Frot qirg`og`ida yetgan,- 
13. Bu shahar qadimgi, yaqin unga ilohlar. 
14. Buyuk ilohlarni ularni qalbini  to`fon qilish egalladi. 
15-16. Ularni otasi Anu, ularni maslahatchisi qahramon Ellil kengashdilar, 
17-18. Ularni chopari Ninurta
73
, Ularni mirobi
74 
Ennugi 
19. Nurli ko`zli Ea ular bilan birga ta’zim qildi, 
20. Lekin kulbada u ularni so`zini aytdi: 
21. Kulba, kulba, devor, devor! 
22. Eshit, kulba! Esda tut devor! 
23. Shurrippaklik, Ubar-utu o`g`li, 
24. Uy-joyni yo`q qil, kema qur. 
25. Mo`l-ko`lchilikni tark et, hayot to`g`risida g`amxo`rlik qil. 
26. Boylikdan nafratlan, o`z qalbingni qutqar, 
27. O`z kemangga barcha tiriklarni ort. 
                                                 
71
 
er. avv. II ming yillik
 
72
 
Bobil.
 
73
 
ov va urush xudosi.
 
74
 
sug’orish ishlari boshqaruvchisi.
 

---

 
 57 
 
 
28. Sen quradigan o`sha kema, 
29. tasviridan bo`ladi to`rtburchakli, 
30. kengligi uzunligi bilan teng bo`ladi, 
31. Okean kabi uni tom bilan yop!” 
32. Men tushundim va hukmdorga Eaga aytaman:  
33. “O`sha so`zni hukmdor, sen m,enga aytding, 
34. Men  hurmat qilishim kerak, ijro qilaman shunday barchasini. 
35. Men shaharga-xalqqa va keksalarga nima deb javob beray?” 
36. Ea og`zini ochdi va so`zladi, 
37. Menga seni qulingga u aytadi: 
38. “A sen ularga shunday nutq so`zla: 
39. “Men bilaman, Ellil  mendan nafratlanadi,- 
40. Men sizni shahringizda boshqa yashamayman, 
41. Ellil tuprog`idan oyog`imni uzaman men. 
42. Okeanga tushaman, hukmdor Eaga! 
43. Sizni ustingizdan u, yomg`irni mo`l quyadi, 
44. Qushlarni sirini, baliqlarni  yashirinish joyini bilasiz, 
45. Yerda, hamma joyda boy xirmon bo`ladi, 
46. Ertyalab jala quyadi, tunda 
       47. Non yomg`irini siz ko`rasiz har joyda”, 
       48.   Zo`rg`a tong yorishishi bilanoq, 
       49.   Meni chaqiruvim bilan butun o`lka yig`ildi. 
       52.   Barcha erkaklarni men chaqirdim bo`ysunishga- 
       53.   Uylarni buzdilar, to`siqlarni yo`q qildilar.  
Bola smola tashiydi, 
54. 
Kuchli savatlarda narsa olib boradi. 
55. 
Besh sutkada kuzovni qurdim: 
80. 
Uni men nimaga ega bo`lsam barchasinbi ortdim, 
81. 
Menda bo`lgan barcha kumush bilan to`ldirdim. 
82. 
Menda bo`lgan oltin bilan to`ldirdim, 
83. 
Menda bo`lgan barcha tirik zot bilan to`ldirdim, 
84. 
Kemada barcha oilamni va urug`imni oldim, 
85. 
Cho`l mollari va hayvonlarni, barcha ustalarni oldim. 
86. 
Menga Shamash vaqtni belgiladi: 
87. 
Ertalab jala quydi, kechasi esa 
87. Non yomg`irini sen kechasi ko`rasan 
88. 
Kemaga kir, uni eshiklarini smola qil! 
89. 
Belgilangan vaqt kirdi: 
90. 
Ertalab jala quydi, kechasi esa 
90.  Non yomg`irini men ko`rdim haqiqatda. 
91. 
Men tabiatni yuziga qaradim- 
92. 
ob-havoga qarash qo`rqinchli edi. 
93. 
Men kemaga kirdim, uni eshiklarinmi smola qildim… 
96. 
Tong yorisha boshlashi bilan, 
97. 
osmon asosidan qora bulut turdi… 
106. 
Nima yorug` bo`lsa-qorong`iga aylandi. 
107. 
Butun yer yorildi, kosa kabi 
108. 
Birinchi kun janubiy shamol quturdi, 
109. 
tog`larni toshib, tez bosib keldi 
110. 
Go`yoki urushday yerga yetib 
111. 
biri boshqasini ko`rmaydi 
112. 
Va osmondan odamlarni ko`rib bo`lmaydi. 

---

 
 58 
 
 
113. 
To`fon ilohlari g`azablandilar, 
114. 
Ko`tarildilar, Anu
75
  osmoniga ketdilar 
127. 
Shamol kezadi olti kun, yeti kecha, 
128. 
Bo`ron to`fon bilan yerni qoplaydi. 
129. 
Yettinchi kun kirishi bilan 
129.    bo`ron tofon bilan  bilan urushni to`xtatdilar. 
130. 
Go`yo qo`shin kabi jang qilganlar, 
131. 
tinchlandi dengiz, jala to`xtadi-to`fon tugadi 
133. 
Men dengizga qaradim-sokinlik turdi, 
134. 
Barcha insoniyat loyga aylandi! 
135. 
Tom kabi yassi bo`ldi tekislik, 
136. 
men tiz cho`kdim, o`tirdim va yig`ladim 
137. 
yuzimdan meni ko`z yoshlari oqdi. 
138. 
Ochiq dengizda qirg`oqni qidira boshladim. 
139. 
O`n ikkinchi joyda ko`tarildi orol 
140. 
Nitsir tog`ida kema to`xtadi. 
141. 
Nitsir tog`i kemani ushladi, tebranishga qo`ymaydi. 
142. 
Bir kun, ikki kun Nitsir tog`i kemani ushladi, tebranishga qo`ymaydi 
143. 
Uch kun, to`rt kun Nitsir tog`i kemani ushladi, chayqalishga qo`ymaydi. 
144. 
To`rt va besh kun Nitsir tog`i kemani ushladi, chayqalishga qo`ymaydi 
145. 
Yettinchi kun kirganda 
146. 
kaptarni olib chiqdim, qo`yib yubordim men; 
147. 
Kaptar ketib, orqaga qaytdi: 
148. 
Joy topmadi, qaytib uchib keldi. 
149. 
Qaldirg`ochni olib chiqib qo`yib yubordim 
150. 
Uchib ketib qaldirg`och orqaga qaytdi: 
151. 
Joy topmadi, qaytib uchib keldi.  
152. 
Qarg`ani olib chiqdim va qo`yib yubordim men:
 
 
153. 
Qarg`a uchib ketib, suvni pasayganini ko`rdi, 
154. 
Qaytmadi, qag`illaydi, yeydi va axlat tashlaydi. 
 
Хрестоматия по истории  древнего мира. М., 1991. 88 стр