Қадимги юнон-рим тарихи

Er. avv. II-I asrlarda Rimda xo`jalikni tashkil etilishi va qul mehnatidan foydalanish 
Plutarx. Katon Senzorning  hayot tasviri 
 
Katonning  obro`si  nihoyatda  oshdi,  ko`plar  uni  rimlik  Demosfen  deb  atadilar,  ammo  u 
o`zining  hayoti  bilan  yana  yuqori    nomga  va  yana  baland  shon-sharafga  ega  bo`ldi.    Chunki  so`z 
san’ati  barcha  rimlik  yoshlar  uchun    o`ziga  tortadigan  tuzoq  edi,  lekin  bu  odam    ajdodlar 
namunasidan  borib,  o`z  quli  bilan  mehnat  qilishni    davom  ettirdi,  oddiy  ovqat,  sovuq  nonushta, 
arzon  kiyim    oddiy  uy  bilan  qanoatlandi,  chunki  bunday  odam  topilmas  edi,  chunki    Rim  davlati 
kengayib va mustahkamlanib, endi ilgarigi axloqni  pokligini  saqlab qolmadi. Ajablanish lozimmi-
                                                 
1
 
Gamil`kar  Barka – Karfagenning mashhur  lashkarboshisi  va  diplomati, I- Puni  
urushi  davrida Sisilya  mudofaasiga  rahbarlik  qilgan, er. avv.  225- yilda Ispaniyada 
iberlarga qarshi  urushda halok  bo`lgan.
 
2
 
Gamil`karning kuyovi, karfagenlik lashkarboshi, Gamil`karning o`limidan  keyin 
Ispaniyani bosib  olishni  davom  ettirdi.
 

---

 
 255 
 
 
rimliklar agarda Katondan  hayratratlansalar, ba’zilarni azob-uqubat bukib tashlar, ba’zilarni kayf-
safo qilish nozik qilib qo`ydi  va birgina  uni u va boshqalar yenga  olmadilar. Katonning  o`zi  hech 
qachon  100  dinoriydan  qimmat  bo`lmagan    ko`ylakni  kiyganini  aytar  edi.  O`zining    preturasi  va 
konsulligi  davrida  o`z  ishchilari  ichadigan  vinoni  ichar  edi,  bozorda    yemish  bor-yo`g`i  30  assga 
xarid qilinar edi. Bir vaqt rangli bobil gilamini meros olib, shu paytni o`zida uni sotdi, uning birorta 
ham qishloq uyi suvoq qilinmagan edi, biror marta ham u qulni bir ming besh yuz dinordan qimmat 
olmadi,  chunki  u  unga  noziklashgan  go`zallar  emas,  ishlaydigan  kuchli,  ishlaydigan  odamlar- 
otboqarlar  va  ho`kiz  boqarlar  kerak  der  edi.    U  g`alla  ekish,  mol  boqish  mumkin  bo`lgan  yer 
ulushlarini sotib olishni  maqul ko`rar edi. 
 
U [Nutqlarda]  bir vaqtni  o`zida yumshoq va dahshatli, mehribon va qo`rqinchli,  hazilomuz 
va keskin bo`lishni bilar edi. Aniq va keskin gapirishni bilar edi.  Bir vaqt rim xalqi bemahal non 
tarqatilishini  talab  qilgan  paytda  Katon  hamfuqarolarini  bu  niyatlaridan    qaytarish  maqsadida  o`z 
nutqini  shunday  boshladi:  “Kviritlar,  qulog`i  bo`lmagan  qorin  bilan  gaplashish  og`ir  masala”. 
Doimo    mansablarni  egallashga  urinayotganlarga  u  shunday  der  edi:  Mumkin  ular  yo`lni 
bilmaydilar, adashib qolishdan qo`rqib liktorlar bilan yurishga harakat qiladilar. 
 
H. H. Трухина. История древнего Рима. M., 1996. 175-176 стр