Additiv model Qator darajalari avtokorrelyatsiyasi Trenddan chetlanish usuli

x – ekzogen o’zgaruvchilar.
Iqtisodiy o’zgaruvchilar bir modelda endogen boshqalarida ekzogen o’zgaruvchilar sifatida qatnashishi mumkin. Iqtisodiy bo’lmagan o’zgaruvchilar (masalan, ob–havo sharoiti) tizimga ekzogen o’zgaruvchi sifatida kiradi. Endogen o’zgaruvchilarining o’tgan davrdagi qiymatlari ham ekzogen o’zgaruvchi sifatida qaralishi mumkin. Masalan, joriy yildagi iste’mol (u_i) faqat qator iqtisodiy omillarga

bog’liq bo’lmasdan o’tgan yildagi iste’mol darajasi (u_i-1)ga ham bog’liq bo’lishi mumkin.
Modellarning tuzilmaviy shakli har qanday ekzogen o’zgaruvchining o’zgarishini endogen o’zgaruvchining qiymatiga ta’sirini ko’rish imkonini beradi. Ekzogen o’zgaruvchilar sifatida boshqaruv ob’ekti yoki kaliti bo’lishi mumkin bo’lgan o’zgaruvchilarni tanlash maqsadga muvofiq. Ularni o’zgartirib va ular bilan tizimini boshqarib endogen o’zgaruvchilarning bo’lishi mumkin bo’lgan qiymatlarini avvaldan bilish mumkin.
Modelning tuzilmaviy shaklida o’ng qismidagi endogen va ekzogen o’zgaruvchilar oldida qatnashuvchi b_i va a_i (bu erda b_i –endogen o’zgaruvchilari oldidagi koeffitsient, a_i ekzogen o’zgaruvchilar oldidagi koeffitsient) koeffitsientlar modelning “tuzilmaviy koeffitsientlari” deb ataladi. Modeldagi barcha o’zgaruvchilar o’rtacha darajasidan chetlanish sifatida ifodalanadi, ya’ni x sifatida

x  x_i , u sifatida
y  y
tasavvur qilinadi. Shuning uchun tizimdagi tenglamalarda ozod

had qatnashmaydi.
Modelning tuzilmaviy koeffitsientlarini EKKU bilan aniqlash nazariy jixatdan aniq natija bermaydi. Shu sababli modelning tuzilmaviy koeffitsientlarini aniqlash uchun modelning tuzilmaviy shaklini modelning “keltirilgan shakli”ga almashtiriladi. Modelning keltirilgan shakli parametrlari EKKU bilan aniqlanadigan erkli

tenglamalar tizimidan xech qanday farq qilmaydi. EKKUni qo’llab
mumkin.
 _ij ni aniqlash

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   pdf.com/ru/download
   
2. 
   https://hozir.org/download/namangan-muhandislik-qurilish-instituti-iqtisod-kafedrasi-ekon.doc
   
3. 
   Ziyo.net va boshqa adabiyotlar
   
4. 
   Arxiv/uz ma’lumotlari