Adabiyoti universiteti



Download 1,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/46
Sana25.07.2021
Hajmi1,22 Mb.
#128086
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   46
Bog'liq
Bitiruv malakaviy ish Oydin yangi

lingvistikasi yo'nalishi shakllandi.

5

  



Korpusning  leksikologiya  sohasidagi  ahamiyati  shundan  iboratki,  so‗zning 

qo‗llanish davri va chastotasini aniqlashda hech qanday vosita korpusga tenglasha 

olmaydi.  Korpus  asosida  ma‘lum  so‗zning  chastotasini  aniqlash  uchun  berilgan 

qidiruv natijasida diagramma va grafiklar yordamida so‗zning tartib raqami uning 

chastotasiga  teskari  proparsional  bo‗ladi,  chunki  ikkinchi  tartib  raqamida 

joylashgan so‗z birinchi raqamli so‗zga nisbatan kamroq, to‗tinchisi uchinchisiga 

nisbatan kamroq ishlatilishi aniq. Birorta chastota lug‗ati korpuscha aniq ma‘lumot 

berolmaydi, chunki til doim o‗zgarishda bo‗lib, so‗zning chastotasi ham nisbiydir. 

Korpusning Sipfa qonuniyati deb ataladigan bunday amaliyoti asosida  - ―Til – eng 

kamyob  hodisalar  yig‗indisi‖,  degan  xulosaga  kelishga  asos  bo‗ladi.  Til  korpusi 

yordamida  o‗tkazilgan  ilk  lingvistik  tadqiqotlar  turli  birlikning  tilda  qo‗llanish 

chastotasini  statistik  aniqlashni  maqsad  qilardi.  Korpusga  ma‘lum  so‗zning  turli 

davrda asarlarda qo‗llanilish chastotasini aniqlash bo‗yicha berilgan so‗rov natijasi 

taxminan  quyidagi  shaklda  namoyon  bo‗ladi.  Natijani  namoyish  etish  shaklini 

foydalanuvchi istagiga ko‗ra turli shaklada tanlashi mumkin: 

                                                           

5

 Rahimov A. Kompyuter lingvistikasi asoslari. – T., 2011 




16 

 

 



 

Bundan tashqari, korpus tilning lug‗at boyligida bo‗layotgan o‗zgarish 

(neologizmning    paydo  bo‗lishi  va  yo‗qolishi  hodisasi)ni  kuzatishning  eng  qulay 

vositasi  sanaladi.  So‗zlarning o‗zaro leksik-semantik birikish  imkoniyati tahlilida 

korpus  metodini  qo‗llash  yangi  avlod  lug‗at  va  grammatikalari,  xususan  turg‗un 

birikmalar lug‗atini yaratish imkonini berdi. Korpus yaratilishi va taraqqqiy etishi, 

til  korpuslari  asri  kirib  kelishi  bilan  lug‗atshunoslarda  so‗z  qo‗llanish  holatlariga 

oid  juda  katta  matnlar  to‗plami  bilan  ishlash  imkoniyati  paydo  bo‗ldi.  Korpus 

vositasida  so‗zning  serqirraligi,  bir  paytning  o‗zida  bir  necha  smantik 

kayorliqoriyalarga  mansub  bo‗la  olishi,  bu  semantik  farqni  ajratib  olish 

mumkinligi  hqida  Y.V.  Nedovshina:  ―Leksikografiya  bo‗yicha  tadqiqotlar 

semantika  borasidagi  izlanishlar  bilan  chambarchas  bog‗liq.  Korpusda  u  yoki  bu 

lingvistik birlikning qurshovini kuzata turib, ushbu birlikni xarakterlovchi ma‘lum 

semantik belgilarni aniqlash mumkin. So‗z bir paytning o‗zida bir necha semantik 

kayorliqoriyaga  mansub  bo‗lishi  mumkin,  shuning  uchun  so‗zning  u  yoki  bu 

kayorliqoriyaga yorliqishlilik darajasiga qarab fikr yuritish lozim. Daraja esa turli 

kayorliqoriya  bo‗yicha  taqsimlanish  chastotasini  anab  o‗tish  yo‗li  bilan 

45 


55 

46 


47 

26 


46 

24 


68 

86 


78 

65 


54 

0

20



40

60

80



100

120


140

160


180

200


to'qsabo

ponsadboshi

dodxo

parvonachi




Download 1,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish