qo‗llanish davri va chastotasini aniqlashda hech qanday vosita korpusga tenglasha
olmaydi. Korpus asosida ma‘lum so‗zning chastotasini aniqlash uchun berilgan
qidiruv natijasida diagramma va grafiklar yordamida so‗zning tartib raqami uning
chastotasiga teskari proparsional bo‗ladi, chunki ikkinchi tartib raqamida
joylashgan so‗z birinchi raqamli so‗zga nisbatan kamroq, to‗tinchisi uchinchisiga
nisbatan kamroq ishlatilishi aniq. Birorta chastota lug‗ati korpuscha aniq ma‘lumot
berolmaydi, chunki til doim o‗zgarishda bo‗lib, so‗zning chastotasi ham nisbiydir.
Korpusning Sipfa qonuniyati deb ataladigan bunday amaliyoti asosida - ―Til – eng
kamyob hodisalar yig‗indisi‖, degan xulosaga kelishga asos bo‗ladi. Til korpusi
yordamida o‗tkazilgan ilk lingvistik tadqiqotlar turli birlikning tilda qo‗llanish
chastotasini statistik aniqlashni maqsad qilardi. Korpusga ma‘lum so‗zning turli
davrda asarlarda qo‗llanilish chastotasini aniqlash bo‗yicha berilgan so‗rov natijasi
taxminan quyidagi shaklda namoyon bo‗ladi. Natijani namoyish etish shaklini
Rahimov A. Kompyuter lingvistikasi asoslari. – T., 2011
16
Bundan tashqari, korpus tilning lug‗at boyligida bo‗layotgan o‗zgarish
(neologizmning paydo bo‗lishi va yo‗qolishi hodisasi)ni kuzatishning eng qulay
vositasi sanaladi. So‗zlarning o‗zaro leksik-semantik birikish imkoniyati tahlilida
korpus metodini qo‗llash yangi avlod lug‗at va grammatikalari, xususan turg‗un
birikmalar lug‗atini yaratish imkonini berdi. Korpus yaratilishi va taraqqqiy etishi,
til korpuslari asri kirib kelishi bilan lug‗atshunoslarda so‗z qo‗llanish holatlariga
oid juda katta matnlar to‗plami bilan ishlash imkoniyati paydo bo‗ldi. Korpus
vositasida so‗zning serqirraligi, bir paytning o‗zida bir necha smantik
kayorliqoriyalarga mansub bo‗la olishi, bu semantik farqni ajratib olish
mumkinligi hqida Y.V. Nedovshina: ―Leksikografiya bo‗yicha tadqiqotlar
semantika borasidagi izlanishlar bilan chambarchas bog‗liq. Korpusda u yoki bu
lingvistik birlikning qurshovini kuzata turib, ushbu birlikni xarakterlovchi ma‘lum
semantik belgilarni aniqlash mumkin. So‗z bir paytning o‗zida bir necha semantik
kayorliqoriyaga mansub bo‗lishi mumkin, shuning uchun so‗zning u yoki bu
kayorliqoriyaga yorliqishlilik darajasiga qarab fikr yuritish lozim. Daraja esa turli
kayorliqoriya bo‗yicha taqsimlanish chastotasini anab o‗tish yo‗li bilan
45
55
46
47
26
46
24
68
86
78
65
54
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
to'qsabo
ponsadboshi
dodxo
parvonachi
Do'stlaringiz bilan baham: