Adabiyoт uмuмiy o‘rтa тa’liм мakтablarining

YALG‘ON DO‘ST
Bir vaqt iki kishi do‘st bo‘lub, safarga chiqmishlar edi. Bir tog‘ 
ichindan ketub borgonlarinda uzog‘dan bir yo‘lbarsni ko‘rmishlar. 
Do‘stlarning  biri  darhol  yugurub  bir  daraxt  ustiga  chiqmish. 
Ikinchisi  shoshilub qolub, nima qilishin bilmay, yerga cho‘zulub, 
o‘lukg‘a o‘xshab  yotmish. Yo‘lbars kelub iskab-iskab o‘luk gumon 
qilub qaytub ketmish. O‘rtog‘i daraxtdan tushub: «Birodar, yo‘lbars 
qulog‘inga  nima  deb  so‘zlab  ketdi»,    –  deb  so‘ramish. Yo‘ldoshi: 
«Oh, do‘stim! Shodlig‘ingda o‘rtog‘ bo‘lub, g‘am vaqtingda tashlab 
qochadurg‘on nomard kishilar ila yo‘ldosh bo‘lma!» – deb so‘zlab 
ketdi, deb javob bermish.

---

196
* * *
Ko‘ryapsizki,  yuqoridagi  hikoyalar  hajmi  kichkinagina.  Bir 
nafasda  o‘qish  mumkin.  Biroq  ularga  joylangan  mazmun  haqida 
aslo  bunday  deb  bo‘lmaydi.  Muallif  aytmoqchi  bo‘lgan  fikr  sizni 
uzoq  o‘yga  toldirib  qo‘yishi  aniq.  Chunki  ularning  mag‘zida  “bir 
doston”chalik ma’no-mazmun mujassam. 
Avval birinchi hikoyadagi manzarani yana qayta ko‘z oldingizga 
keltiring. O‘zi suvga g‘arq bo‘layotganiga qaramay, o‘zining emas, 
do‘stining  taqdirini  o‘ylash  uchun  odam  bolasi  qanchalar  mard, 
fidoyi  bo‘lishi  kerak!?  Hayotda  bunday  odamlar  ko‘pmi  yoki  oz? 
Shunday inson bo‘lmoq uchun nimalar qilish kerak, nimalarni bilish 
kerak?.. Bunday savollarga javob topish har bir odamning vazifasi, 
burchi bo‘lmog‘i lozim.
Bu  kichik  she’riy  hikoyadagi  manzaralarni  ramziy  tushunish, 
tushuntirish ham mumkin. Ikki do‘stning safarini – umrga, yo‘lda 
uchragan daryoni – hayot sinovlariga, bexosdan kelgan to‘lqinni – 
kutilmagan  baxtsizliklarga  o‘xshatsak  bo‘ladimi? Albatta,  bo‘ladi. 
Mana  shu  sinovlar  payti  kim  o‘zini  qanday  tutadi  –  hamma  gap 
shunda!
Ikkinchi  hikoya  birinchisining  ham  mantiqiy  davomi,  ham 
teskarisi bo‘lib, ayni shu savolga javob beradi. Tinch-osuda, yaxshi 
kunlaringda senga sherik bo‘lib yurib, xavf-xatar kelganda tashlab 
qochadigan odamlar ham o‘zini go‘yo do‘stdek tutadilar.