Adabiyoт uмuмiy o‘rтa тa’liм мakтablarining

Xirqa
– darveshlar kiyimi, janda.
2
Faqir
– o‘zini kamtarlik bilan aytish.
3
qit’a
– she’rning bir turi.
4
Ayo
– ey.
5
mor
– ilon.
6
Nohamvor
– tentak deyilmoqchi.

---

128
hIKoYAt
dаmаshq (Shоm)lik do‘stlаr suhbаtidаn fаqirgа mаlоlаt yetib, 
Quddus sаhrоsigа yuz burdim vа hаyvоnоt bilаn do‘st tutinib, ulаr 
bilаn qo‘shilib yurdim. То vаqtikim, fаrаng хаlqigа аsir bo‘ldim 
vа mеni juhudlаr bilаn Таrоblis qаl’аsining хаndаqini qаzmоq 
ishigа sоldilаr. hаlаb ulug‘lаridаn birikim, burundin mеning bilа 
оshnоlig‘i bоr edi, ustumdin yo‘li tushub, kеlib mеni tаnidi vа 
dеdi: «bu nа hоldur?» mеn dеdim: «xаlоyiqdin qоchib tоg‘, 
dаshtdа mаnzil tutub, hаyvоnоtg‘а qo‘shuldim. Таngri tаqdiri bilа 
еmdi kоfirlаrning jаfоsi qаydigа giriftоr bo‘ldum».
Do‘stlаr оldidа pоbаnd o‘lsаm еrdi jоvidоn,
Yaхshi еrdi аjnаbiy birlа kеzаrdim bo‘stоn.
mеning bu hоlimgа аning rаhmi kеlib, o‘n tillа bеrib, fаrаng 
ulusining jаfоsi bаndidаn оzоd qildi vа o‘zigа hаmrоh qilib hаlаbgа 
оlib bоrdi vа bir хunuk, bаdfе’l qizi bоr еrdi, оni nikоh qilib 
mеngа bеrdi, yuz tillо mаhrigа sоldi vа birоz muddаt o‘tgаndаn 
so‘ng qiz bаdfе’lligi vа аdаbsizligini bоshlаb, hоlimni хаrоbgа, 
jоnimni аzоbgа yеtkаzdi. ya’niki: yaхshi оdаmning uyidа yomоn 
хоtin dаvоsiz dаrd, hаyosiz dushmаn kа bidir. bundаy хоtin bilаn 
yashаmоqdаn yarаtgаnning do‘zахi оlоvidа yonmоqni аfzаl 
bilаmаn.
ахiyri tа’nаgа ko‘chdi: «Sеni оtаm o‘n tillо bеrib fаrаng 
аsirligidаn qutqаzib оlmаgаnmidi?!» mеn dеdim: «hа, mеn o‘shа 
оtаng o‘n tillо bеrib, fаrаng аsirligidаn qutqаrib оlgаn, lеkin 
yuz tillо bilаn sеning qo‘linggа tutqаzib, jаbr-u sitаm zаnjirini 
bo‘ynimgа sоlgаn kishimаn!»
mаsnаviy:
Bir kishi bir qo‘y ustigа yеtti
Ki, bo‘ri ilikidin хаlоs etti.
Kеchа so‘ymоqqа qo‘yni bo‘ldi rаvоn,
Qo‘y ko‘rib оni аylаdi аfg‘оn:

---

129
«Ki bo‘rini tutаr edim dushmаn,
Еmdi bildim, bo‘ri sеn еrkаnsаn».
«Gulistоn», «bo‘stоn» аsаrlаrini аlishеr nаvоiy sеvib o‘qigаn. 
U o‘zining «lisоn ut-tаyr» (« Qush tili») аsаridа buni аlоhidа tа’kid-
lаb аytаdi. hаqiqаtаn hаm, bu аsаrlаr o‘tmishdа sho‘rоlаr tuzumi 
o‘r nаtilgungа qаdаr hаm eski mаktаblаrdа dаrslik sifаtidа o‘qitilаr 
edi. xx аsr bоshidа yеtishib chiqqаn jаdid mа’rifаtchilаrimiz bu 
kitоblаrdаn ilhоm оlib yangi dаrsliklаr yarаtdilаr. аbdullа аvlоniy-
ning «Тurkiy Gu listоn yoхud ахlоq» аsаri shundаylаrdаn edi.
«Gulistоn» аsаri so‘nggi olti-yetti аsr dаvоmidа o‘zbеk tiligа 
bir nеchа bоr tаrjimа qilingаn. «bo‘stоn» 1960-yildа o‘zbеkchаgа 
o‘girildi.
Quyidа ulаrdаn аyrim nаmunаlаr o‘qiysiz.