Adabiyot o‘qitish metodikasi

Mavzu: Blum taksanomiyasi va uning o‘qitishdagi ahamiyati
Reja:

1. 
   Adabiypot darslarini tashkil etishda Blum taksanomiyasi va uning o‘qitishdagi ahamiyati.
   
2. 
   Blum taksanomiyasi asosida fanning o‘qitish bosqichlarini belgilash.
   

Blum taksanomiyasi 1956-yilda bir guruh oolimlar tomonidan taklif etilgan bo‘lib, guruh rahbari amerikalik psixolog Benjamin Semeul Blum (1913 -1999) o‘zining “Ta’lim maqsadlari taksanomiyasi, bilish yo‘nalishi” nomli kitobida bir qator g‘oyalarni ilgari surgan.

Taksanomiya – grek. tartib, saf, qonun, tasniflash, tizimga solish tamoyillari va amaliyoti haqidagi bilim demakdir.
Blum taksanomiyasi, asosan, uchga bo‘linadi:
kognetiv, avfektiv, psixomotor
Kognetiv (bilaman) – axborotni qabul qilish va uni qayta ishlash, insonning ruhiy holatlarini ifodalashda qo‘llaniladi. Kognetiv ta’lim bilimlarni o‘zlashtirish va o‘zlashgan bilimlarni amaliyotda qo‘llay olishni nazarda tutadi. Kognetiv yo‘nalishning tasnifi quyidagilar: bilish, tushunish, qo‘llash, tahlillash, umumlashtirish va baholash (E.S. Tompsonning “Yovvoyi yo‘rg‘a” hikoyasi misolida).
Avfektiv (lot. ichdan to‘lqinlanish) shaxsning portlash xarakteridagi qisqa muddatli va yuqori intensiv emotsional holatini nazarda tutadi. Bu yo‘nalish o‘zgalarning qayg‘u yoki shodligini qanchalik his etishga e’tibor qaratadi. Avfektiv maqsadlar insonning tuyg‘ulari, hissiyot va munosabatlari bilan bog‘liq.
Psixomotor (lot. yarataman) maqsadlar amaliy ko‘nikmalarni o‘zlashtirish va rivojlantirishni ko‘zlaydi.
Bilishda quyidagilar aks etadi: atamalar, metodlar, asosiy tushunchalar, qoida va tamoyillarni bilish hamda ulardan amalda foydalana olish muhim sanaladi.
Tushunishda dalil, qoida, tamoyillarni tushuntirib bera olish, so‘z billan ifodalangan materiallarni amaliyotga aylantira bilish, mavkud ma’lumotlarni keyingi bosqichlarda taxmin qila olish.
Tahlillashda o‘quvchilar butunni ma’lum bo‘laklarga ajrata olishi, ular orasidagi aloqadorlikni ko‘rsatib bera olishi, mantiqiy mulohaza yuritishi, xato va kamchiliklarni ko‘ra bilishi, dalil va tekshiruvlar orasidagi farqni ko‘ra bilishni nazarda tutadi.
Umumlashtirish o‘quvchilarning insho va referat yozishi, chiqishlar va ma’ruzalar matnini tayyorlashi yoki sxematik tuzilishni yaratishni nazarda tutadi.
Baholash yozma matnning tuzilishi, mantiqini mavjud ma’lumotlar bilan xulosalarning o‘zaro munosibligini, mavjud ma’lumotning ahamiyatlilik darajasini aniqlaydi.
Avfektiv yo’nalishda fikrlar, xulosalar bir-biridan ko’p farq qilmasligi mumkin, lekin ularning mustaqilligi katta ahamiyatga ega.