Adabiyot dunyosining zabardast vakili Alisher Navoiy

Asosan arab va fors tillarida yaratilgan. Oʻzbek adabiyoti tarixida Munshaotning shakllanishi va rivojlanishi Alisher Navoiy

Asosan arab va fors tillarida yaratilgan. Oʻzbek adabiyoti tarixida Munshaotning shakllanishi va rivojlanishi Alisher Navoiy

ijodi bilan bogʻliq. Navoiy "Munshaot“

asarining muqaddimasida forscha

maktublar shakllangan yuksak uslubga ega ekanini, turkiy xalqlarda bu uslubda

hali hech ish qilinmaganini va oʻzi

Munshaotga birinchi boʻlib

koʻl urganini qayd qilgan.

[e-mail]

[e-mail]

• "MUHOKAMAT UL-LUGʻATAYN" ("Ikki til

muhokamasi", 1499) — Alisher

Navoiynint tilshunoslikka oid asarlaridan biri. Navoiy "M.ul-l."da oʻzbek tilining

boyligini, qudratini, oʻsha zamonning

adabiy tillari qatoridan oʻrin olishga qodir

va haqli ekanligini ilmiy tomondan

isbotladi. Asarda oʻzbek (turkiy) va fors

tillari unli tovushlar, leksika va

morfologiya doirasida oʻzaro qiyoslanadi.

[e-mail]

[e-mail]

• Alisher Navoiy oʻzbek va fors tillari
• leksikasini qiyoslash uchun tabi-at
• manzaralari, uy-roʻzgʻor buyumlari, ov
• jarayoni, hayvon va qushlarning turlari
• kabi juda koʻp sohaga oid yuzlab soʻzlarni
• keltirib, bu soʻzlarning mukrbalasi
• forschada yoʻkligini, forslar koʻpincha
• oʻsha oʻzbekcha soʻzlarning oʻzini
• ishlatishlarini taʼkidlab, oʻzbek tilining boy
• imkoniyatlarini har tomonlama
• koʻrsatgan.

"MAJOLIS UN-NAFOIS" ("Nafislar majlislari") — Alisher Navoiy tazkirasi (1490—91; 1497—98 yilda qayta ishlangan). Turkiy tazkirachilikning ilk namunasi. Asarda 15-asrda Xuroson va qoʻshni mamlakatlarda yashagan shoir, yozuvchi va olimlar (jami 459 kishi) ijodiga oid qisqa maʼlumotlar berilgan. Maʼlumotlar yillar, geografik oʻrinlar hamda sulolaviy tartiblarga tayanib joylashtirilgan. 8 kiyem — "majlis"dan iborat. 1—2majlislarda muallifning salaflari — tazkira yozilayotgan vaqtda hayot boʻlmagan shoirlar, 3majlisda oʻziga zamondosh shoirlar haqida maʼlumotlar keltirilgan.

Asarda badiiy ijod asosi va mohiyatini belgilovchi nazariy masalalar yuzasidan ham fikr yuritilgan: mazmun va shakl haqida fikrlar ilgari surilgan, shoirlar ijodiga baho berishda asarlarning gʻoyaviy mazmuni bilan birga badiiy mahoratiga ham eʼtibor qaratilgan.

"XAMSAT UL-MUTAHAYYIRIN" — Alisher

Navoiy tomonidan uning piri va ustozi

Abdurahmon Jomiy vafoti munosabati

bilan 1494 yilda yozilgan, adabiyotning

xotira turiga oid asar nomi.

"X.ulM." iborasi "hayratlanarli beshlik"

maʼnosida. Jomiy 14-asrning 40-yillari

oxiri va 50-yillarida Samarqandda

Ulugʻbek madrasasida, soʻng boshqa

madrasalarda oʻqib yurar ekan, darslarni

yaxshi oʻzlashtirishda u boshliq 5 talaba

"X.ulM." deb nom chiqargan. "

"Muqaddima"da Jomiyning qachon va

kayerda tugʻilgani, koʻproq qayerda

yashagani, nasl nasabi, juda erta savod

chiqargani, oʻtkir isteʼdod egasi boʻlib,

kichiklikdan sheʼrlar yoza boshlagani,

tasavvufda Saʼdiddin Koshgʻariyga

shogird tushgani, ilmda tez kamol topib,

odamlar bilan muomalada oʻzini har

tomondan oddiy tutgani toʻgʻrisida

maʼlumotlar beriladi.

E’tiboringiz uchun rahmat!