Adabiyot Abituriyentlar uchun 3-qism mustaqillik davri o‘zbek adabiyoti

IBROYIM YUSUPOV SHE’RLARI HAQIDA
Inson umrini oqar daryoga o‘xshatilishi, xuddi daryo singari oqib o‘tib ketishi, odam bir marta tushgan daryo suviga boshqa tusha olmasligi g‘oyasi Ibroyim Yusupovning «Qadrdon so‘qmoqlar» she’rida chiroyli aks ettirilgan.
She’rga epigraf qilib olingan maqolga e’tibor bering: «Har kimning tug‘ilgan yeri – Misr shahri». Chunki, Misr mamlakatida dunyoning eng qadimiy va go‘zal shaharlari joylashgan. Odamlar bu shaharlarni bir bora ko‘rish, ular bag‘riga sayohatga borishni orzu qilishadi. Lekin shoir o‘zining tug‘ilgan ovulini Misrdagi muazzam shaharlardan kam ko‘rmaydiki, she’rini ham xalqning shu ibratli maqoli bilan boshlaydi.
She’rning birinchi bandidagi «qizil kendir» - xalq tilida uni qizilquray deyishadi. U ko‘p yillik tolali o‘simlikdir. Shoirning ovulida hammamizga tanish tol bilan yonma-yon qizil kendir ham shivirlashib o‘sib yotadi. Olis yoqlarga uchib ketayotgan turnalar esa lirik qahramon yodiga uzoqlashib ketgan bolaligini soladi.
She’rning 3-bandida lirik qahramon aynan ijod kishisi ekaniga nozik ishora qiladi. Uzoq yoz kechalari shoirga sho‘xchan qo‘shiq kuylab berib shodlantirgan qo‘shni qiz ham «bunda yo‘q, u yiroqlarda...» Qolaversa, «Bizning joylar o‘rni hozir paxtazor...»
She’rga alohida ikkita to‘rtlik ham ilova qilingan. Ularning maxsus ajratilishining sababi bor, albatta. Agar she’rning asosiy qismi bir-biriga bog‘lanib ketadigan yaxlit lirik kechinmalarni o‘zida mujassam etgan bo‘lsa, bu to‘rtliklarning har birida shoirning hayot tajribalari, kuzatishlaridan kelib chiqadigan falsafiy qarashlari ifodalangandir.
Bir paytlar yashnab turgan terakning oxir-oqibat yog‘ochga – narvonga aylanishi umrning o‘tkinchiligidan, hech narsa boqiy yashamasligidan ogoh etadi. Undan keyin, bu yerda yolg‘iz terak emas, balki qo‘sh terak haqida so‘z bormoqda. Bunda farzandlarini oq yuvib-oq tarab voyaga yetkazish uchun aziz umrini fido aylaydigan ikki jafokash inson – ota va ona timsoli mavjud.