Adabiyot 6 (I qism) 2017. p65

Xizmatga qoim – 
xizmatga tayyor.

---

3 1
sigirni o‘tlatib qo‘yasan-da, o‘zing karavotni bir salqin joyga
qo‘yib maza qilib uxlayverasan.
Mening maslahatimga Omon, Omonning maslahatiga men
unadim. Omon borib og‘ilxonadan sigirni yechdi. G‘ulom gar-
dishdan arqon karavotni orqalab olib chiqib ketdi. Bir nafasdan
keyin ichkaridan xo‘jayin chiqdi.
– Omonboy qani?
– Xo‘jayin, bugun sigirni u boqqani olib ketdi.
– Yaxshi, yaxshi, – dedi xo‘jayin, – choyni maza qilib ichib
oldingizmi, qani bo‘lmasa turing!
O‘rnimdan turdim, qo‘limga ketmon bilan bolta-teshani ber-
di. Qo‘rg‘onning orqasiga olib chiqib tepasi yer baravar kesil-
gan ikkita terak to‘nkasini ko‘rsatib:
– Qani, bir g‘ayrat qilib mana shu to‘nkalarni kavlab chiqarib
bering, qishda o‘zlaringiz maza qilib gulxan qilasizlar. Kecha
Omonboy baraka topkur ham toza g‘ayrat ko‘rsatdi-da, bundan
ham katta ikki to‘nkani kavlab chiqardi. Halol yigit ekansizlar,
baraka topkurlar, – dedi.
Men dilimda: «Mehmonlar kelguncha bittasini kavlar ekan-
man-da», – deb o‘yladim. Tamom g‘ayrat bilan ishga tushib ket-
dim. Kun qiyomdan og‘ganda qo‘lida yarimta nonning yuziga
suzma surtib xo‘jayin chiqib qoldi.
– Ha, barakalla, azamat, barakalla! Qani, mana buni bir maza
qilib yeb oling.
«Bugun xo‘jayinnikiga mehmonlar kelishmaydiganga
o‘xshaydi. Endi cho‘t qo‘ltiqlab qarz qistagani borar ekanmiz-
da», – deb o‘yladim.
– Yo‘q, xo‘jayin, qorin to‘q. Hech nima yegim kelmay turib-
di, – deb suzma surtilgan nonni olmadim.
Xo‘jayin ko‘p qistab ham o‘tirmadi:
– Mayling bo‘lmasa, sizlar hali yosh, ichlaringizda moy
qaynaydigan yigitlarsiz, – deb nonni qaytarib qo‘rg‘onga olib
kirib ketdi.
«Yo qarz qistashga boramiz, yo mehmondorchilikka bora-
miz», – deb umidvor edim. Hali kutaman-hali kutaman, hech

---

3 2
gapning daragi yo‘q. Mehmondorchilikka borishning shirin
xayolida, ochligimga ham qaramasdan, birinchi to‘nkani kavlab
chiqarib, ikkinchisining ham bir tarafini ochib qo‘ydim. To‘nka-
lar juda ham chatoq, serildiz ekan. «Endi bo‘ldi», deganingizda
tagidan yana bitta yo‘g‘on ildiz chiqib qoladi.
Kun botishga yaqin ikkinchi to‘nkani ham qulatdim. Juda
tinkadan qolgan edim. «Uh» deb borib o‘rnimga cho‘zildim.
Shu paytda Omon ham kelib qoldi. Yelkasida karavot, rangi
bo‘zday oqarib ketgan, sigirni mahkam ushlagan, «horma-bor
bo‘l» ham qilmasdan karavotni yerga qo‘yib sigirni olib borib
og‘ilxonaga bog‘ladi.
Har ikkovimiz bir-birimizni aldaganimiz uchun andisha qilar
edik. Omon meni eski keki yuzasidan aldagan ekan, men uni
shunchaki qiziqchilik qilib aldagan edim. Chamasi, devona sigir
kechagi menga qilgan «hunar»ini ikki baravar oshirib Omonga
ham ko‘rsatibdi. Karavotni qo‘yib sigirga qaray desa, birov
o‘g‘irlab ketishi mumkin, sigirni qo‘yib karavotga qaray desa,
sigir bir zumda ko‘zdan yo‘qoladi. Xullas, bechora Omon kara-
votni orqalab olib kun bo‘yi sigir quvlabdi. Yelkalari shilinib
ketibdi. Oyoqlariga tikanlar qadalib to‘libdi.
U menga gapirmas edi. Men biyronlik qilib uni yupatdim:
– Shukur qil, og‘ayni, yaxshi ham karavoting temir karavot
emas ekan.
Bir nafas tersayishib o‘tirdik.
– Ko‘zdak og‘aynimiz, Omon! – dedim. – Bunday bir-biri-
mizni aldab yurishimiz yaxshi emas. Kel, hali ham kekni tash-
laylik. «Maslahatli to‘n tor kelmas», – deganlar. Bir ish bo‘lsa
maslahat bilan qilaylik. Men ham bugun «ziyofat» yeyaverib
juda ham sassiqkekirdak bo‘lib ketdim. Rostini aytsam, xo‘ja-
yinga «mirza»lik qilishdan ham bo‘larim bo‘ldi.
– Durust, – dedi Omon. – Kel, uka, shaharga tushib ketaylik,
axir, ochdan o‘lmasmiz. Bu xo‘jayining juda xudo urgan odam
ko‘rinadi... Bugun kechasi bir amallab qochamiz.
– Quruqdan-qurug‘-a?

---

3 3
– Ha, bo‘lmasa nima qilar eding, tom teshib, tim urarmidik?
– Muzdini
1
 chiqarib ketsak bo‘lar edi.
Boyagi, men domlanikida, eshonnikida yuraverib xiyla qo‘li
egrilikka o‘rganib qolganman. Egasi yo‘q mol afandiniki, degan
ma’qul gapga ko‘nikib ketganman. Omonni yo‘ldan chiqarib,
boyning birorta molini o‘lja qilib ketish payida edim.
Uzoq tortishuvlardan keyin Omon ham ko‘ndi. Bizni ikki
kundan buyon sargardon qilgan tentak sigirni so‘yib, uning
go‘shtini ko‘targanimizcha olib, shuni sotib tirikchilik qilmoqchi
bo‘ldik.
Kechki ovqatga xo‘jayin shirqovoq qildirgan ekan, olib
chiqib oldimizga qo‘ydi va qovoqning mo‘jiza ekanini maqtab-
maqtab, buni ichgan kishi do‘zax betini ko‘rmasligi to‘g‘risida
gapirib ketdi.
Ovqatdan keyin xo‘jayin darvozani qulflab ichkariga kirib
ketdi. Biz yana joyimizda yotib uyquga ketdik...
Yarim kechadan o‘tganda Omon uyg‘otdi. Ikkovlashib oyoq
uchi bilan og‘ilxonaga kirdik. Men ne qilsa ham eshak so‘yib
korafta
2
 bo‘lib qolgan sallox
3
. Jinni sigirni yiqitib oyog‘ini boy-
ladik. Omon yonidan pichoqni olib berdi. Pichoqni bir-ikki
yonimga qayradim-da: «Bismillo, Ollohu akbar», – deb sigir-
ning bo‘g‘ziga pichoq tortib yubordim.
Naridan-beri ichak-chovog‘ini ag‘darib tashlab, terisini shilib,
eng yaxshi joylaridan suyaksiz qilib uch pudcha
4
 go‘shtni og‘il-
xonadagi kunjara solib qo‘yilgan qopni bo‘shatib, o‘sha qopga
to‘ldirdik. Men to‘nka bo‘lib turdim. Omon tomga chiqdi. Avval
qopdagi go‘shtni, undan keyin arqon bilan meni tortib olmoqchi
bo‘ldi.
Oy botib, kecha qorong‘ilashib qolgan. Juda avaylab, tusmol
bilan harakat qilamiz. Omon tomda. Lekin mening ko‘nglimga
1