Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

ASARNI O‘QISHGA TAYYORLANAMIZ
“Abulfayzxon” dramasida XVIII asr o‘rtalarida Buxoroda ashtarxo-
niylar sulolasi hukmronligi tugab, hokimiyat mang‘itlar qo‘liga o‘tishi bi-
lan bog‘liq tarixiy voqealar haqida hikoya qilinadi. 
Eslang: 
Buxoro xonligi qachon va qanday paydo bo‘ldi? Bu davlat hozirgi qaysi 
davlatlarning hududlarini qamrab olgan edi?
Markaziy Osiyo 
xaritasi. XVII asr

---

90
?
!
!
Ensiklopediyadan olingan quyidagi ma’lumot bilan tanishib chiqing. 
Shayboniylardan keyin Buxoro xonligini boshqargan 
ashtarxoniylar davrida siyosiy nizo va beboshliklar deyarli 
to‘xtamaydi. Xonlikda siyosiy va iqtisodiy ahvolning yo-
monlashishi ichki ziddiyatlarni kuchaytirib yuboradi. Fitna 
natijasida o‘ldirilgan Ubaydullaxonning ukasi Abulfayz-
xon taxtga o‘tqazilgach, hokimiyatdagi muhim lavozim-
lar nufuzli amirlar qoʻliga oʻtib qoladi. Markaziy hokimiyat 
zaifl ashib, bir qancha hududlar xonlikdan ajralib chiqadi. 
Bundan foydalangan Eron hukmdori Nodirshoh 1740-yili Buxoro xon-
ligini boʻysundiradi va mangʻitlardan boʻlgan Muhammad Hakim otaliq-
ni ishonchli vakili qilib tayinlaydi. Abulfayzxonning nufuzi pasayib keta-
di. 1747-yilda otasi oʻrniga otaliq etib tayinlangan Muhammad Rahim 
boshliq fi tnachilar Abulfayzxonni oʻldiradilar. Bundan norozi boʻlgan vi-
loyat hokimlari isyon koʻtaradilar. Qoʻzgʻolonlar shafqatsiz bostirilgach, 
Muhammad Rahim arkoni davlat va ruhoniylar fatvosi bilan 1753-yilda 
Buxoro taxtini egallaydi va oʻzini “amir” deb eʼlon qiladi. Shundan ke-
yin ashtarxoniylar sulolasi barham topib, mangʻitlar sulolasi hukmronligi 
boshlanadi. Mang‘itlar davlatni 1920-yilgacha – sovet qo‘mondoni Frun-
ze Buxoroni egallaguncha boshqaradilar. Soʻnggi amir Said Olimxon 
Afg‘onistonga qochadi va Buxoro amirligi o‘rnida Buxoro Xalq Sovet 
Respublikasi tuzilgani e’lon qilinadi.