Abuzalova M


Tarixiy  –  an‟anaviy  tamoyil



Download 1,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet183/186
Sana31.07.2021
Hajmi1,77 Mb.
#133428
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   186
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

 Tarixiy  –  an‟anaviy  tamoyil.  Bu  prinsip  bo`yicha  so`zlar  hozirda  qanday 
talaffuz  qilinishiga  qarab  emas,  qadimdan  an‟anaga  aylanib  qolgan  qoidalar 
asosida  yoziladi.  Demak,  so`zlarning  aytilishi  uning  yozilishidan  farq  qiladi. 
Biroq  bunda  morfologik  prinsipdagi    kabi  morfemalarning  yagona 
shakllanishiga,  grammatik  qoidaga  rioya  qilinmaydi.  Aksincha,  so`zlarning 
yozma  ifodasi  ularning  tarixan  o`zlashib  singib  ketgan  shakliga  teng  keladi. 
O`zbek  tilida  bu  tamiyildan,  odatda,  badiiy  uslubda  ko`proq  foydalaniladi: 
Masalan: 
1)  maqsad ravishdoshi qo`shimchasi [-gani] o`rnida uning tarixiy ko`rinishlari 
[-gali],  [-g`ali],  [-qali],  [-kali]  qo`llaniladi:  Ko`rgali  keldingmi,  yor, 
kuydirgali keldingmi, yor (Qo`shiqdan);  
2)  sifatdoshning  [-r/-ar]  shakli  [-ur]  tarzida  ishlatiladi:  Shirin  bo`lsang,  yalab 
ado qilurlar, Acchchiq bo`lsang talab ado qilurlar (E.Vohidov); 
3)  [-mi] so`roq yuklamasi [-mu] shaklida qo`llaniladi: Sevgini tortib bo`larmu, 
toshu tarozu bilan (E.Vohidov); Sen bahorni sog`inmadingmu (A.Oripov); 
4)  [-gin] buyruq - istak mayli shakli [-gil], [-g`il] tarzida ishlatiladi: Bas, yetar, 
ko`ksimga urmagil xanjar (A.Oripov); 
5)  chiqish  kelishigi  shakli  [-dan]  ko`pincha,  [-din]  tarzida  beriladi:  Gavhar 
balchiqqa  tushgani  bilan  qimmati  ushalmas  va  o`z  bahosidan  qolmas 
(I.Sulton) va h.k.  
Kabutar, muomala, musicha, taqozo, erur kabi so`zlar ham tarixiy – an‟anaviy 
tamoyil asosida yozilgan. 
G`arbiy  yevropa  tillarida,  jumladan,  ingliz,  fransuz,  nemis  tillarida  ham  shu 
prinsipga  amal  qilinadi.  Chunonchi,  ingliz  tilidagi  to  live  [live]  (yashamoq),  to 
work  [we:k]  (ishlamoq),  to  condemn  [ken‟dem]  (yomon  ko`rmoq),  debt  [det] 
(qarz), light [alti] (yorug`) kabi so`zlar; fransuz tilidagi Paris (Parij)homologue  
(insonshunoslik)  so`zlari;  nemis  tilidagi  tisch  (stol),  deutsch  (nemis  tili  )  so`zlari 
tarixiy  –  an‟anaviy  tamoyil  asosida  yozilgan.  Rus  tilidagi  красивого,  большого, 
здания, корова, собака  so`zlari ham shular jumlasidandir. 

Download 1,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish