Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

13.6-rasm. Suv yo’l orqali tashish

Tanker-hajmi 50000 dan 1000000 m³ gacha bo‘lgan neft va neft mahsulotlarini tashish uchun mo‘ljallangan dengiz va okeanlarda yura oladigan kema.

Temir yo’l orqali tashish

Temir yo‘l orqali neft va neft mahsulotlarini tashish keng tarqalgan usul bo‘lib, ayniqsa moylar, mazutning hamma navlari, bitum, parafin kabilarni tashish uchun asosiy usul bo‘lib hisoblanadi. Temir yo‘l orqali neft tashish ham qimmat bo‘lib, juda katta va doimiy miqdorda bu usul bilan tashish maqsadga muvofiq emas. Shuni ham aytish kerakki, temir yo‘li bilan neftni tashish suv yo‘li bilan tashishga nisbatan bir maromda uzluksiz neft bilan ta’minlab turish imkoniyatini beradi. Respublikamizda ana shu usul bilan Qashqadaryo, Buxoro viloyatlaridan Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodiga neft tashiladi.

13.7-rasm. Temir yo’l orqali tashish

Avtomobil bilan neft va neft mahsulotlarni tashishni odatda uncha uzoq bo‘lmagan masofaga tashkil qilish mumkin. Odatda bu usul kon bilan neftni qayta ishlash zavodi orasida temir yo‘li yoki quvurlar yotqizish mumkin bo‘lmagan holda uyushtiriladi. Masalan, kon bilan zavod orasida tog’li o‘lka mavjud bo‘lsa, bunday holda avtomobil bilan tashishni yo‘lga qo‘yish mumkin. Lekin bu usul bilan katta hajmdagi neftni tashishga tashkil qilish katta kuch va mablag‘ni talab qiladi, va neft mahsulotlari tannarxini sezilarli darajada oshirib yuboradi.

13.8-rasm.- Avtomobil orqali tashish

4. 
   Gazni uzatish tizimlari
   

Mamlakatimizning gaz uzatish tizimi eng rivojlangan tizimlardan biridir. Barcha joylarda gaz quvurlari yotqizilgan va ularning umumiy uzunligi 13,250 km. Masalan, Buxorodagi Gazli koni sobiq Ittifoqning gaz tizimining boshlang'ich nuqtasi hisoblanadi. 50-60 yil oldin Buxoro shahri gazi Rossiya Federatsiyasi hududiga yetkazib berilgandi. Gazli hududi esa hanuzgacha O'zbekiston Respublikasining gaz tashish markazi hisoblanadi. Gazli konining bazasida shuningdek, yiliga 3 milliard kubometr gazni saqlash va qishda ishlatishga imkon beradigan gazni saqlash qurilmasi mavjud.
Respublikamizda 2 ta yirik magistral gaz quvurlar tizimi mavjud. Bular: Buxoro-Ural magistral gaz quvur tizimi va O′rta Osiyo Markaz magistral gaz quvurlar tizimi.
Hozirgi kunda bizning tarmoqda 393 dona gaz tarqatish stantsiyalari, 25 dona kompressor stantsiyalari mavjud bo'lib, ularning 250 donasi ishlaydi. Ular gazni bir nuqtadan boshqasiga yetkazib berish uchun xizmat qilishadi.
Transport tizimining muhim jihatlaridan biri bu Markaziy Osiyo gaz quvurlari tizimidir. Ushbu tizim ilgari o'zbek va turkman gazini shimolga yetkazib berishga xizmat qilgan va kuniga 100 million m³ gaz o'tkazish qobiliyatiga ega.