|
CHegara ichidan suv haydashning
bir necha kg’rinishlari
mavjud bg’lib, ularda mohiyat suv xaydovchi quduqlarning uyum
bg’ylab joylashishiga qarab belgilanadi. Haydovchi quduqlar-ning
qatori bilan uyumni bg’lish usulida neft olinganda uyumga qazilgan
qator quduqlardan avvaliga neft olinadi, ma’lum bir vaqtdan sg’ng
ularga suv haydaladi.
12-rasm. Neft uyumiga chiziq oldidan suv haydash usuli bilan
qazib chiqarish.
1-tashqi neftli chiziq, 2-ichki chiziq, 3-xaydovchi, 4-oluvchi quduqlar.
SHu tariqa oluvchi va haydovchi quduqlar qatori hosil bg’ladi.
Bunda qatlamga haydaladigan suv uyumni bg’ladi va mahsulotni
oluvchi quduqlar tubiga haydaydi. Vaqt g’tishi bilan suv bosgan joy
kengayib boradi va shu holda qatlamdagi neft yuzaga chiqariladi.
Bunday
usul
bilan
neft
olish
asosan
qatlamning
g’tkazuvchanlik xususiyati past, neftning qatlamdagi qovushqoqligi
yuqori bg’lgan hollarda hamda uyumning kg’lami katta bg’lgan
sharoitda qg’llanadi.
Avvalgi keltirilgan tasnifda, biz bu turni bir necha kichik
turchalardan tuzilganligini kg’rsatgan edik. SHunga binoan uyumni
maydonlarga bg’lib suv haydash va ishlatish usulini kg’radigan
147
bg’lsak, bunday usulga qatlamning g’tkazuvchanlik va mahsuldorlik
xususiyati bir-biridan anchagina farq qiladigan katta hajmdagi
konlarda qg’llanilishi maqsadga muvofiqdir. SHunda haydovchi qator
quduqlarni shu tariqa joylashtirish maqsadga muvofiqki, bunda ular
ikki maydon g’rtasidagi zoxiriy chegara bg’lsin. Quduqlarga suv
haydalgach, u sun’iy chegara bg’lib qoladi. Qalin mahsuldor
qatlamlarga ega bg’lgan yirik konlarda umumiy suv-neft chegarasi
mavjudligi sharoitida ma’lumki, neftga tg’yinganlik xususiyati
konning g’rta qismidan chekkasiga qarab kamayib borishi kuzatiladi.
Bunday hollarda uyumni maydonlarga bg’lish neftga tg’yinganlik
darajasiga qarab bajarilishi maqsadga muvofiqdir. Albatta konni ishga
tushirishni va mahsulot olishni kg’proq mahsuldor-likka ega bg’lgan,
demak zahiralari ham kg’p bg’lgan maydonlardan boshlanadi. Albatta
bu ishlar xususida bir fikrga kelishgacha qazib chiqarishga
mg’ljallangan konning aksariyat geologik g’rganish ancha mukammal
bg’lishi, chegaralarning ahvoli aniq bg’lishi darkor.
Bo’lakli (blokovoe) suv haydash usulida uyum haydovchi
quduqlar yordamida bg’laklarga bg’linadi va ularga parallel holatda
oluvchi quduqlar ham joylashtiriladi. Aksariyat bunday bg’lishda
uyumning uzunligiga tik holatda haydovchi quduqlar qatori
joylashtiriladi. Agar uyum katta va dumaloq shaklda bg’lsa, bunday
bg’lish kollektorning litologik xossalarga (notekisligiga) qarab amalga
oshrishga
uriniladi.
Bunda
albatta
qatlamlarning
qalinligi,
g’tkazuvchanligi, g’ovakligi bir xillikka ega bo’lgan maydonlarni
ajratish maqsadga muvofiqdir. Bunday holda kg’pincha haydovchi har
xil zonalarga qandayligi ularning qabul qiluvchanlik xususiyatidan
ma’lum bg’ladi. Bunday usulda bg’laklarning kengligiga e’tibor berish
lozim.
Bg’laklarning kengligi odatda 1,5-4 km orasida tanlanadi,
buni
tanlashda qatlamning gidrog’tkazuvchanlik xususiyatiga qaraladi.
Hamma neftni chiqarishga erishish uchun ularning ta’sir doirasinn
ham aniqlash va unga amal qilish darkor. Barcha bg’laklardan neft
olish uchun ular kenroq bg’lganda (35-4km) oluvchi quduqlar 5 qator,
torroq bg’lganda (1,5-Zkm) ular 3 qator joylashtiriladi. SHunga qarab
ularni uch qatorli va besh qatorli deb ataladi. Albatta haydovchi
quduqlar orasi qancha yaqin bg’lsa, ularning oluvchi quduqlarga ta’siri
shuncha kg’proq bg’ladi.
148
SHuni qayd etish lozimki, bg’lakli suv haydash usulini
qatlamning kollektorlik xossalarni mufassal bilmasdan turib ham
boshlayverish mumkin. So’ngra quduqlarning kg’rsatkichla-riga qarab
g’zgartirishlar kiritsa bg’laveradi. Undan tashqari bu usulni qg’llagan
vaqtda uyumning suv-neft chegarasi tomonidan chegaradan tashqari
suv haydash usuli bilan birgalikda jarayonni olib borish mumkin.
Bunday qilinganda qg’llangan usullardan olinadigan manfaat ortadi.
13-rasm. Katta g’lchamga ega bg’lgan neft uyumining bg’lakli suv
haydash usuli bilan qazib chiqarish.
1-katta qalinlikka va yuqori g’tkazuvchanlikka ega bg’lgan zonalar; 2-qalinligi
kam va g’tkazuvchanligi past bg’lgan zonalar. Qolgan shartli belgilar 12-
rasmdagidek.
Bu usul qg’llanishi jihatdan eng kg’p tarqalganlari-dandir.
CHunonchi Kuybishevdagi konlar, Boshqirdistonnmng Arlan koni,
Farg’ona
vodiysidagi
Janubiy
Olamushuk
koni,
G’arbiy
Qozog’istondagi Uzen, G’arbiy Sibirdagi Samotlar, Fyodorov, G’arbiy
Surgut, Pravdinsk va boshqa konlar shular jumlasidandir.
149
Do'stlaringiz bilan baham: |
