|
Quduq tubi atrofiga ta’sir qilish bilan qazib chiqarishni
tartibga solish.
Ma’lumki, qazib chiqarish jarayonida quduq tubi
atrofining holati unda harakat qiladigan suyuqlik va gazlarga katta
ta’sir qiladi. Suyuqlik va gazlarning g’sha erdagi filtratsioi holatini
boshqarish katta ahamiyatga molikdir.
Quduqni
qazish
jarayonida
quduq
tubi
atrofining
g’tkazuvchanligi dastlabki holatidan biroz yomonlashadi. Bunga
239
sabablardan biri qatlamni burg’ulash va ochish jarayonida ishlatilgan
gilli eritmaning qatlamga ta’siridir. Aksariyat gilli eritmalarning
solishtirma og’irligi birdan katta bg’lib, bu jarayonda qatlamga
eritmaning kirishi hamda gilli pg’stloq hosil bg’lishi kuzatiladi. Sodir
bg’lgan jarayon quduqni ishga solish vaqtida bir qismi yuvilib ketsa
ham aksariyat, burg’ulash eritmasi qatlamga anchagina kirib, ba’zi
g’ovaklik va yoriqlarni tg’latadi, natijada qatlamning quduq tubi
atrofidagi g’tkazuvchanligi anchagina yomonlashadi. Bunday holat
quduq atrofidagi 2-3m, ba’zan hatto undan ortiq masofaga ham etishi
mumkin. Buning natijasida quduqning mahsuldorligi 2-3 marta
kamayib ketishi turgan gap.
Quduqni ishga solish jarayonida garchi bir qismi qatlamdan
chiqib kelsada, dast kollektorlik xususiyatlariga ega bg’lgan
qatlamlarda ularning g’tkazuvchaligi ancha kamayadi.
Kg’p qatlamli ob’ektlarda aksariyat yuqori g’tkazish
xususiyatiga
ega
bo’lgan qatlamlargina ishga tushib, past
g’tkazuvchan kg’rsatkichli qatlamlar qimirlamay qolaverishi mumkin.
SHunday hol rg’y bermasligi uchun qatlamni qazish vaqtida
geologik kuzatuv ishlarini juda jiddiy olib boriga taqozo etiladi va
quduqni ishga solish jarayonida iloji boricha quduq tubi atrofini
yaxshiroq tozalashga harakat qilinadi.
Qatlamni qazish ishlari nihoyasiga etgach, har bir qatlamni
g’ziga xos hususiyatlarini bilgan ularning g’tkazuvchan-ligi
yaxshilangan tadbirlari kg’riladi. Bular asosan aksariyat quduq tubi
atrofini kislota va sirt aktiv moddalar bilan ishlov beriladi, ba’zan
qatlamni yuqori bosim ostida sun’iy yoriqlar hosil qilish (gidrorazrыv)
jarayonini qg’lash, qatlamni qg’shimcha otish hisobiga amalga
oshiriladi. Quduqlarning ishlash jarayonida quduq tubi atrofiga ta’sir
g’tkazish usullari qayta qg’llanishi va takrorlanishi mumkin.
Haydovchi quduqlarda ularning atrofini tozalash maqsadida
haydash
jarayoni
ma’lum
muddatga
tg’xtatiladi,
natijada
haydalayotgan suv quduqdan chiqa boshlaydi, harakat yg’nalishi
o’zgarishi natijasida quduq tubi atrofi anchagina tozalanadi. Bu
jarayon vaqti-vaqti bilan takrorlanib turiladi. Quduqlar guruhining
ishini yaxshilash uchun quyidagi tadbirlar qo’llanadi.
Oluvchi va haydovchi quduqlar guruhining ishini yaxshilash
maqsadida ularning ba’zilaridan tanlangan holda qg’shimcha otish
240
tashkil qilinadi (albatta bunda kam mahsuldor oraliqni qayta otiladi).
Haydovchi quduqlarning ba’zi qatlamchalarini ham ishga solish uchun
haydash bosimi oshiriladi. Undan tashqari har xil usullar bilan
mahsuldor qatlamning qabul qiluvchanligini kamaytirishga qaratilgan
ishlar qilinadi. Oluvchi quduqlarning ba’zi qatlamlarni ishga tushirish
maqsadida quduq tubi bosimi kamaytiriladi va nihoyat haydovchi
quduqlarga har bir qatlamga alohida suv haydashga erishishga harakat
qilinadi.
Har xil o’tkazuvchanlik xususiyatiga
ega bg’lgan ikki qatlamni
maxsus asbob-uskunalar yordamida bir quduqda ishlatishni tashkil
qilish katta ahamiyatga molik vazifadir. Bunda ma’lumki, paker
yordamida qatlamlar bir-biridan ajratilib, biri nasos kompressor
quvurlar orqali, ikkinchisi esa quvurlar orqali ishlatiladi. Bunday usul
bilan qazib chiqarishni tartibga solish uchun avval ob’ektlar baravar
bg’lishi mumkin. Keyinchalik qatlamlarning g’z imkoniyatlariga qarab
alohida ish rejimini belgilagan holda uni boshqarish mumkin.
Bu usulni haydovchi quduqlarda qg’llash ancha yaxshi
natijalar beradi. SHu usul bilan kam mahsuldorlik xususiyatiga ega
bg’lgan
qatlamlarni
ishga
tushirish
imkoniyati
tug’ilishi
boshqarishning samarasidir.
Qatlamdan olinadigan suvning miqdorini kamaytirishga
erishish texnologning asosiy vazifalaridan biridir. Bunda albatta g’z
ishini bajarib, ma’lum miqdorda neftni siqib chiqargan suvdan
shunchaki qatlamning qulay joylaridan quduqqa oqib keluvchi
qg’shimcha suvning farqini bilish lozim bg’ladi. Qatlam sharoitida
ancha kam qovushqoqlikka ega bg’lgan neftlarni chiqarish vaqtida
quduqning bevaqt suv bosishini har xil usullar bilan chegaralash
mumkin, lekin bunday holatni qovushqoqligi yuqori bg’lgan neftli
konlarda qg’llab bg’lmaydi, aks holda kg’plab neftli maydonchalar va
qatlam- chalar chegaralanib qolishi va ulardan neft ololmasligimiz
mumkin. AQSH dagi Eshli-Villi konida har bir m
3
neft bilan 239m
3
suv olinganligi va bu hol iqtisodiy jihatdan g’zini oqlagan-ligi ma’lum.
Hozirgi kunda yg’ldosh suvni zararsizlantirish va atrof-muhitga
yomon ta’sir etishini oldini olish muammosi turadi va u ham katta
iqtisodiy harajatlar talab qiladi. Demak, bu holatni ham kg’z
g’ngimizdan qochirmasligimiz lozim.
241
Do'stlaringiz bilan baham: |
